Έφεσος
Ιωνία
- Μία ιστορική πόλη της Ιωνίας.
- Η Έφεσος είναι αρχαία πόλη της Μικράς Ασίας στα παράλια του Αιγαίου.
Ετυμολογία[]
Η ονομασία "Έφεσος" σχετίζεται ετυμολογικά με την λέξη Apasha.
Ίδρυση[]
Άγνωστος ο χρόνος ίδρυσής της.
Γεωγραφία[]
Η πόλη βρισκόταν μεταξύ δύο λόφων,
- του Πίωνος ( = Panayır Dağ) στα βόρεια.
- του Πρήονος ( = Bülbül Dağ) στα νότια (που ανήκει στο όρος Κορησσός που νοτιότερά του βρίσκεται η οροσειρά Μεσωγίς)
Δύο παταμοί έρεεαν στην περιοχή της:
- Ο Μνασεύς και
- ο Κλασεύς
Οι εκβολές του Κάυστρου ήταν αρκετά μακρύτερα, στα Β.Α. της
Πιθανότατα, η ονομασία Κλασεύς να είναι παραφθορά της ονομασίας του ποταμού Σελινούντος που αναφέρει ο Στράβων ότι έρεε στα Β.Α. της μεταξύ της πόλης και του Αρτεμίσιου.
(Υπήρχε και άλλος Σελινούς στην περιοχή της Περγάμου)
Εισαγωγή[]
Δυτική Μικρά Ασία.
Περίφημη πόλη της Ιωνίας, που βρίσκεται στη δυτική όχθη του ποταμού Καϋστρου και νότια της Σμύρνης.
Σύμφωνα με την παράδοση, πρώτοι κάτοικοι της Εφέσου ήταν οι Κάρες και οι Λέλεγες, οι οποίοι λάτρευαν στην περιοχή μία θεότητα της Φύσης, προκάτοχο της Εφεσίας Αρτέμιδος.
Αργότερα, Ίωνες άποικοι κατέλαβαν την περιοχή διατηρώντας, ωστόσο, την λατρεία της τοπικής θεότητας, την οποία ονόμασαν Άρτεμη Εφεσία.
Ιστορία[]
Προϊστορική Εποχή[]
την περιοχή της χώρας της Εφέσου έχουν βρεθεί ίχνη κατοίκησης από τη Νεολιθική Εποχή, και κυρίως τη Μέση και την Ύστερη εποχή του Χαλκού (2000-1200 π.Χ.).
Χετταϊκή Εποχή[]
Η Έφεσος ταυτίζεται με την πόλη Apasha, που συναντάται στα Χετταϊκά αρχεία ως πρωτεύουσα της Αρσαβίας (Arzawa), στα τέλη του 14ου αι. π.Χ. που κατέστρεψαν (1η Πολιορκία της Εφέσου) οι Χετταίοι, υπό τον βασιλέα Μύρσιλο Β', όταν κατέκτησαν το κράτος αυτό.
Η ακριβής θέση της δεν έχει εντοπιστεί: μια Μυκηναϊκή ταφή του 14ου αι. π.Χ. ανασκάφηκε το 1962 στους πρόποδες του λόφου του Ayasuluk, ενώ πλέον πρόσφατες έρευνες του Μουσείου του Selçuk στην ίδια θέση απέδωσαν κάποια χάλκινα ευρήματα της ίδιας περιόδου.
Γεωμετρική Εποχή[]
Σύμφωνα με το μύθο, η Έφεσος ιδρύθηκε από τον Άνδροκλο, υιο του βασιλέα της Αθήνας Κόδρου, επικεφαλής μικτού πληθυσμού Αθηναίων, Σαμίων και Αιτωλών.
Εκεί υπήρχε ήδη εγκατάσταση Λελέγων και Καρών ή Λυδών, οι οποίοι λάτρευαν τη Μητέρα των Θεών. Οι άποικοι εξεδίωξαν τους αυτόχθονες από την άνω πόλη, αλλά δεν ενόχλησαν όσους κατοικούσαν περί το Αρτεμίσιο Ιερό.
Ταύτισαν τη "Μεγάλη Θεά" των αυτοχθόνων με την Αρτέμιδα και ίδρυσαν την πρώτη οχυρή θέση, περίπου 1,2 km από τη θέση του Αρτεμισίου.
H παράδοση τοποθετεί την ίδρυση της πόλης στο β΄ ήμισυ του 11ου αι. π.Χ., όμως μια τόσο υψηλή χρονολογία δεν υποστηρίζεται από τα αρχαιολογικά ευρήματα.
Σύμφωνα με τον Ευσέβιο, η πόλη ιδρύθηκε το 1045 π.Χ.
Σύμφωνα με τον Ερατοσθένη, ο Ιωνικός αποικισμός έγινε 140 έτη μετά την πτώση της Τροίας (1183 π.Χ.) δηλ. το 1043 π.Χ..
Σύμφωνα με τον Σακελλαρίου η παρουσία της λατρείας του Αγαμέμνονα στην Έφεσο οδηγεί σε μια χρονολόγηση της ίδρυσης της πόλης γύρω στο 1000 π.Χ.
Ωστόσο, τα πρωιμότερα ευρήματα ανάγονται στον 8ο αι. π.Χ. (Αντίθετα, στο Αρτεμίσιο τα ευρήματα είναι πρωιμότερα και χρονολογούνται στον 11ο/10ο αι. π.Χ.)
Ο Άνδροκλος ήταν ο πρώτος βασιλέας της πόλης. Ηγήθηκε των Ιώνων σε πόλεμο εναντίον των Καρών και των συμμάχων τους Σαμίων. Όταν οι Κάρες εκστράτευσαν εναντίον της Πριήνης, ο Άνδροκλος έσπευσε σε βοήθεια, αλλά, παρά τη νίκη (Μάχη της Πριήνης), φονεύθηκε μαζί με πολλούς Εφεσίους.
Οι επιζώντες Εφέσιοι εξεγέρθησαν κατά των υιών του Ανδρόκλου (που διαδέχθηκαν τον πατέρα τους), με τη βοήθεια των Τηίων και των Καρηναίων, οι οποίοι έγιναν δεκτοί ως πολίτες, και έδωσαν το όνομά τους σε δύο φυλές.
Η Έφεσος υπήρξε μέλος της Ιωνικής Δωδεκάπολης, που προέκυψε από την ένωση ιωνικών κρατών, τα οποία κατέστρεψαν την πόλη Μελίη και δημιούργησαν το Πανιώνιο.
(Παλαιότερες απόψεις που θεωρούσαν την Έφεσο ως έδρα μιας πρώιμης Ιωνικής ομοσπονδίας και τον βασιλέα της ως βασιλέα όλων των Ιώνων απορρίπτονται γενικώς).
Αρχαϊκή Εποχή[]
Η Έφεσος οφείλει την ακμή της στο ότι βρισκόταν πάντα σε στενή σχέση με τις χώρες της Ανατολής.
Γύρω στον 8ο π.Χ. αιώνα, η Έφεσος έγινε το οικονομικό κέντρο της Δυτικής Μικράς Ασίας. Υπήρχε εκεί η πλούσια οικογένεια του Μέλανος, που οι απόγονοί της συζεύχθηκαν πριγκίπισσες από τη Λυδία.
Η μεγάλη της ανάπτυξη προκάλεσε την επιδρομή των Κιμμερίων (κατά τον 7ο αι. π.Χ.) (ίσως περί το 640 π.Χ.) που τελικά αποκρούσθηκε (2η Πολιορκία της Εφέσου).
Σύμφωνα με όσα αναφέρει ο Καλλίμαχος: «Το οποίο (δηλ. το Αρτεμίσιο ιερό) ανοήτως απείλησε να καταστρέψει ο υβριστής Λύγδαμις, όταν οδήγησε τον, ίσο προς την άμμο, στρατό των ιππημολγών Κιμμερίων, οι οποίοι κατοικούν κεκλιμένως παρ’αυτόν τον πόρο της Ιναχιώνης βοός. Ο δειλότερος των βασιλέων, πόσο έλαθε. Διότι, δεν έμελλε ούτε αυτός, ούτε άλλος των όσων έστησαν τις άμαξές τους εις τον Καϋστριον λειμώνα, να επιστρέψουν εις την Σκυθία. Διότι πάντα τα δικά σου τόξα (εννοεί της θεάς Αρτέμιδος) πρόσκεινται της Εφέσου». (Ύμνος εις Άρτεμιν)
Επίσης, κατά καιρούς, η πόλη συγκρουόταν και τους Μάγνητες της γειτονικής Μαιάνδρειας Μαγνησίας.
Στα τέλη του 7ου αιώνα π.Χ., τυραννίδα επέβαλε στην Έφεσο ο Πυθαγόρας. Αυτός ακολούθησε πολιτική κατά των αριστοκρατών.
Τον διαδέχθηκε στην εξουσία μια οικογένεια που αποτελούσε κλάδο των Βασιλιδών και είχε δεσμούς με τους βασιλείς της Λυδίας (ο Μέλας Α' ο Πρεσβύτερος ήταν γαμβρός του Γύγου (680-652 π.Χ.), ενώ ο εγγονός του Μίλητος είχε συζευχθεί την θυγατέρα του Άρδυος (τέλη 7ου αι. π.Χ.).
Ο Μέλας Β' ο Νεώτερος πρέπει να ήταν αυτός που διαδέχθηκε στην εξουσία τον Πυθαγόρα, ενώ ο υιός του, ο Πίνδαρος, ήταν ήδη τύραννος, όταν ο θείος του Κροίσος ανήλθε στο Λυδικό θρόνο το 561/560 π.Χ. Στη διαμάχη για το Λυδικό θρόνο, ο Πίνδαρος προσχώρησε στην πλευρά του ετεροθαλούς αδελφού του Κροίσου, του Πανταλέοντος.
Στην συνέχεια ο Κροίσος πολιόρκησε την πόλη (3η Πολιορκία της Εφέσου), αλλά οι Εφέσιοι επέτυχαν να αποκρούσουν τους Λυδούς (Αναφέρεται από την παράδοση ότι συνέδεσαν με ένα σχοινίο την πόλη τους με τον ιερό χώρο του Αρτεμισίου και έτσι η θεά τους έσωσε).
Τελικά, ο Πίνδαρος εξορίστηκε και η Έφεσος συνήψε συνθήκη με τη Λυδία, ενώ η πόλη μετατοπίστηκε προς το Αρτεμίσιο.
Την εξουσία ανέλαβε ως αισυμνήτης ο Πασικλής, τον οποίο όμως δολοφόνησε ο Μέλας Γ' ο Ύστατος, υιός του Πινδάρου.
Όμως οι Λυδοί επανήλθαν. Κατά τη διάρκεια της τυραννίδας του Μέλανα, υιου του Πίνδαρου, η Έφεσος δέχθηκε νέα επίθεση από τον βασιλέα της Λυδίας Κροίσο. Ο τελευταίος πολιόρκησε συστηματικά την πόλη αναγκάζοντάς την να συνθηκολογήσει (μετά το 560 π.Χ.). (4η Πολιορκία της Εφέσου)
Πιθανότατα, η συνθήκη αποτέλεσε και το τέλος της τυραννίδας των Μελανιδών.
Ο Κροίσος επέδειξε επιείκεια στην πόλη αποδίδοντάς της σχετική αυτονομία. Μάλιστα, προσέφερε στον τότε ανεγειρόμενο ναό της Αρτέμιδος πολλούς κίονες με ανάγλυφη διακόσμηση.
Καθώς οι πολιτικές διαμάχες συνεχίζονταν οι Εφέσιοι κάλεσαν τον Αθηναίο Αρίσταρχο, ο οποίος εγκαθίδρυσε δημοκρατικό πολίτευμα και διοίκησε την πόλη επί πέντε έτη.
Στην συνέχεια οι ταραχές φαίνεται ότι μειώθηκαν.
Η Έφεσος συνέχισε να διατηρεί καλές σχέσεις με τις Σάρδεις διότι από εκεί εξαρτώταν το διακομιστικό εμπόριο που της άφηνε τόσα πλούτη.
Το 546 π.Χ. ο Κροίσος ηττήθηκε στους Πέρσες και Λυδία και Ιωνικές πόλεις έγιναν φόρου υποτελείς της Περσικής Αυτοκρατορίας.
Οι Πέρσες ευνόησαν τυράννους προσκείμενους σε αυτούς, όπως ο Αθηναγόρας και ο Κώμας.
Κλασσική Εποχή[]
Η Έφεσος συμμετείχε στις αρχικές επιχειρήσεις της Ιωνικής Επανάστασης (499 - 494 π.Χ.).
Στις αρχές του 498 π.Χ, οι Αθηναίοι και οι Ερετριείς έφθασαν στην Ιωνία και ενώθηκαν με τους Ίωνες στην Έφεσο. Ο Αρισταγόρας διέταξε τον Χαροπίνο και τον Ερμόφαντο να αναλάβουν την αρχηγία του Ιωνικού στρατού. Ο Ιωνικός στρατός έφθασε στις Σάρδεις, πρωτεύουσα της σατραπείας του Αρταφέρνη, χάρη στη βοήθεια των Εφεσίων. Οι Ίωνες κατέστρεψαν και κατέκαψαν την πόλη αλλά υπέστησαν βαρείες απώλειες (1η Μάχη Εφέσου) και αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στην Έφεσο.
Στη συνέχεια, η Έφεσος φαίνεται ότι συνθηκολόγησε με την Περσική σατραπεία των Σάρδεων και έτσι κατά τις επόμενες φάσεις του πολέμου τήρησε στάση ουδετερότητας, εξασφαλίζοντας με αυτό τον τρόπο τη σωτηρία της, σε αντίθεση με την Μίλητο που το 493 π.Χ. καταστράφηκε ολοσχερώς. (Ανάλογη ήταν η στάση της Εφέσου και κατά τους Περσικούς Πολέμους.)
Μετά τη ναυμαχία της Λάδης, οι Εφέσιοι κατέσφαξαν (2η Μάχη Εφέσου) όσους από το Χιακό στόλο είχαν επιβιώσει, καθώς νόμισαν ότι επρόκειτο για ληστές (Ηρ. 6.16.2). Πιθανότατα, αυτή ήταν μία εκ των υστέρων δικαιολογία ενώ προφανώς το περιστατικό ήταν μια φιλοπερσική ενέργεια.
Το 492 π.Χ. υιοθέτησε αυστηρά δημοκρατικό καθεστώς. Τότε, πιθανώς ο φίλος του Ηρακλείτου, Ερμόδωρος, προσπάθησε να εγκαθιδρύσει τυραννίδα αλλά απέτυχε και εξορίστηκε.
Μετά την θετική για τους Έλληνες έκβαση του πολέμου, η Περσική κυριαρχία καταλύθηκε.
Πιθανώς το 465 π.Χ. η Έφεσος προσχώρησε στην 1η Αθηναϊκή Συμμαχία.
Στους καταλόγους εισφορών της Αθηναϊκής Συμμαχίας αναφέρεται δεκαέξι φορές από το 454/453 π.Χ. (ΙG I³, 259 Ι, στίχος 22) έως το 415/414 π.Χ.
Το 414 π.Χ. εμφανίζεται στην Έφεσο ένας Αθηναίος στρατηγός, ο οποίος λαμβάνει σημαντικό χρηματικό ποσό (ΙG I³, 270 I, στίχος 79).
Μετά τη Σικελική Εκστρατεία και κατόπιν παρότρυνσης του Τισσαφέρνου, η Έφεσος αποστάτησε από την Αθηναϊκή Συμμαχία (412 π.Χ.) και τάχθηκε στο πλευρό της Σπάρτης. (Το 412 π.Χ. βρήκε καταφύγιο στην Έφεσο μια Χιακή τριήρης, την οποία καταδίωκαν οι Αθηναίοι (Θουκ. 8.18.3). Στα τέλη του 411 π.Χ. θυσίασε στην Άρτεμη ο σατράπης της Λυδίας Τισσαφέρνης.)
Την ίδια εποχή η Έφεσος πρόσφερε στους Λακεδαιμονίους το ποσό των 1.000 δαρεικών (IG V1.1 = SEG 39 (1989)).
Το 409 π.Χ. ο Αθηναίος στρατηγός Θράσυλλος επιχείρησε να την καταλάβει, χωρίς επιτυχία (5η Πολιορκία της Εφέσου)
Το 407 π.Χ. έφθασε στην πόλη ο Σπαρτιάτης στρατηγός Λύσανδρος, ο οποίος έγινε δεκτός με ενθουσιασμό. Την περίοδο εκείνη η πόλη είχε εκπερσισθεί σε μεγάλο βαθμό. Οι Εφέσιοι είχαν υιοθετήσει Περσικά έθιμα, ενώ φορούσαν και Περσικά ενδύματα.
Ο Σπαρτιάτης ναύαρχος ακολούθησε μια πολιτική προσεταιρισμού των αριστοκρατών της Μικράς Ασίας, δημιουργώντας εταιρείες (πολιτικές ενώσεις) που ήταν πλήρως αφοσιωμένες στο πρόσωπό του. Συντέλεσε επίσης στην αύξηση των εσόδων του λιμένα της Εφέσου και στη γενικότερη ευημερία της πόλης. Επανήλθε το 405 π.Χ. και αναθέρμανε τον πόλεμο, του οποίου η έκβαση ήταν ως τότε ευνοϊκή για την Αθήνα.
Η Έφεσος αναφέρεται μεταξύ των νικητών της ναυμαχίας στους Αιγός Ποταμούς ( Παυσανίας 9.9)
Ωστόσο, το 403/402 π.Χ. είχε ανακτήσει την αυτονομία της, καθώς φιλοξενούσε εξόριστους δημοκρατικούς Σαμίους (IG II², 1)
Η Έφεσος διατήρησε τη φιλοσπαρτιατική της στάση και κατά τη διάρκεια των πολέμων μεταξύ Σπαρτιατών και Περσών (399 - 394 π.Χ.).
Το 399 π.Χ. βρίσκεται υπό τον έλεγχο του Σπαρτιάτη Θίβρωνος (Ξεν., Ελλ. 3.1.8).
Την άνοιξη του 396 π.Χ. αποβιβάστηκε εκεί με 8.000 άνδρες ο Σπαρτιάτης βασιλέας Αγησίλαος και την έκανε επιχειρησιακό του κέντρο. (Ξεν., Αγησ. 7· Ξεν., Ελλ. 3.4.2, 3.4.20, 4.1.5-6, 11.13· Πλούτ., Αγ. 6.4-5· Διόδ. Σ. 14.79.1.)
Ωστόσο, την περίοδο από το 394 - 392 π.Χ., μαζί με τη Ρόδο, τη Σάμο, την Κνίδο και την Ιασό συμμάχησε με τους Αθηναίους. Συντάχθηκε με τον Κόνωνα (392 π.Χ.) (Διόδ. Σ. 14.84.3).
Αποτέλεσε τη βάση των επιχειρήσεων των Σπαρτιατών στη Μικρά Ασία την περίοδο 392 - 388 π.Χ.
Το 391 π.Χ. η πόλη αποτέλεσε βάση εξόρμησης της εκστρατείας του Θίβρωνος στην Καρία (Ξεν., Ελλ. 4.8.17-19)
Το 388 π.Χ. ο Ανταλκίδας είχε βάση του στόλου του την Έφεσο (Ξεν., Ελλ. 5.1.5-6.)
Μετά την Ανταλκίδειο Ειρήνη (387 π.Χ.) επανήλθε στην Περσική κυριαρχία.
Περίπου το 370 π.Χ., η Έφεσος ελευθερώθηκε από τον ηγέτη των δημοκρατικών, Ηρόφυτο.
Καταλήφθηκε, αργότερα, από το σατράπη της Λυδίας Αυτοφραδάτη (6η Πολιορκία της Εφέσου), που επέφερε και μεταβολή πολιτεύματος.
Μακεδονική Εποχή[]
Το 336 π.Χ., όταν ο Παρμενίων εξεστράτευσε στη Μικρά Ασία, η Έφεσος συνταράχθηκε από μια φιλομακεδονική εξέγερση που ανέτρεψε τη φιλοπερσική ολιγαρχία. Όμως η επανάσταση απέτυχε και λίγο αργότερα οι ολιγαρχικοί υπό το Σύρφακα επανήλθαν στην εξουσία.
Το θέρος του 334 π.Χ., μετά τη μάχη του Γρανικού, ο Αλέξανδρος εισήλθε στην Έφεσο (7η Πολιορκία της Εφέσου). Η φρουρά των μισθοφόρων είχε προηγουμένως διαφύγει με δύο τριήρεις. Οι δημοκρατικοί οπαδοί των Μακεδόνων άρχισαν σφαγές των ολιγαρχικών οπαδών του στρατιωτικού διοικητή των Περσών, του Ρόδιου Μέμνονος. Ο Αλέξανδρος σταμάτησε την αιματοχυσία, επανέφερε το δημοκρατικό πολίτευμα, παραχώρησε στο ιερατείο της Εφεσίας Αρτέμιδος τον φόρο που καταβαλλόταν στους Πέρσες, διακήρυξε το σεβασμό του στη μακραίωνη ιστορία των πόλεων και διέταξε την ανάκληση των εξορίστων.
Όταν όμως, ο Αλέξανδρος προσφέρθηκε να χρηματοδοτήσει την ανοικοδόμηση του ναού της Άρτεμιδος, που πριν από 22 έτη (356 π.Χ.) είχε πυρποληθεί από τον Ηρόστρατο, (η πυρπόληση λέγεται ότι έγινε ακριβώς την ίδια νύκτα που εγεννάτο ο Μέγας Αλέξανδρος) οι Εφέσιοι του απάντησαν ότι δεν αρμόζει σε έναν θεό να ιδρύσει τον οίκο για τη θεά. (Στράβων ΧΙV 641).
Τελικά ο Αλέξανδρος αφού θυσίασε στην Άρτεμη, παρέλασε με το στρατό του σε παράταξη μάχης μέσα στην πόλη και αποχώρησε.
Το 324 π.Χ. τον έλεγχο της Εφέσου είχε ο τύραννος Ηγησίας, όργανο της μακεδονικής πολιτικής, ο οποίος δολοφονήθηκε από τρείς αδελφούς.
Ελληνιστική Εποχή[]
Μετά το θάνατο του Αλεξάνδρου (323 π.Χ.) η Έφεσος βρέθηκε για σύντομο διάστημα υπό τον έλεγχο του Περδίκκα.
Στην συνέχεια την Έφεσο καταλαμβάνει (μαζί με το σύνολο της Ιωνίας και της Λυδίας) ο Αντίγονος ο Μονόφθαλμος (321/320 π.Χ.).
Με τη συνθήκη του Τριπαραδείσου (319 π.Χ.), η περιοχή περιήλθε στον σατράπη της Λυδίας Κλείτο (υπό τις διαταγές του Αντιπάτρου), ο οποίος εκδιώχθηκε το επόμενο έτος από τον Αντίγονο (8η Πολιορκία της Εφέσου), που κατέλαβε την Έφεσο μαζί με τα 600 τάλαντα του θησαυροφυλακίου της.
Η πόλη παρέμεινε στην κατοχή των Αντιγονιδών βασιλέων έως το 302 π.Χ., όταν ο υπασπιστής του Κασσάνδρου, ο Πρεπέλαος, την κατέλαβε πρόσκαιρα. Ο Δημήτριος, όμως, αντεπιτέθηκε το 302 π.Χ. και η πόλη παραδόθηκε αμέσως.
Μετά τη μάχη της Ιψού (θέρος του 301 π.Χ.), ο Δημήτριος αναδιπλώθηκε στην Έφεσο. Η πόλη διεξήγαγε έναν τριετή αιματηρό πόλεμο με τον τύραννο της Πριήνης Ιέρωνα, έμπιστο του Λυσιμάχου, εξ αιτίας του οποίου οδηγήθηκε σε χρεοκοπία.
Το 294 π.Χ., η Έφεσος περιήλθε στην εξουσία του Λυσιμάχου.
Ενώ ο Δημήτριος λεηλατούσε τα παράλια της Μικράς Ασίας με το στόλο του, αλλά και με τη βοήθεια των πειρατών, ο Λύκος, στρατηγός του Λυσιμάχου, προσέγγισε τον σημαντικότερο από τους αρχηγούς των πειρατών, τον Άνδρωνα και τον εξαγόρασε. Μια ημέρα ο Άνδρων εισήλθε στην Έφεσο με ένα μεγάλο αριθμό αιχμαλώτων, τους οποίους ισχυρίστηκε ότι ήθελε να πωλήσει, αλλά στην πραγματικότητα ήταν στρατιώτες του Λυσιμάχου και κατέλαβαν την πόλη. (Φροντίνος, Στρατηγήματα 3.3, 7· Πολύαιν. 5.19).
Το 286 π.Χ. ο Λυσιμάχος, ο οποίος κατασκεύασε νέο λιμένα και, παρά την θέληση των κατοίκων, μετέφερε πλησίον του την πόλη.
Αυτός αποφάσισε να δημιουργήσει μια μεγάλη πόλη κοντά στην παλαιότερη, η οποία ονομάστηκε Αρσινόεια, προς τιμήν της συζύγου του. Για το σκοπό αυτό συνενώθηκαν και οι κάτοικοι της Κολοφώνος, των Φυγέλων και της Λεβέδου. Παρά τον κατά διαταγήν χαρακτήρα της και την αντίδραση των κατοίκων των συνοικιζόμενων πόλεων, η μεταφορά είχε ευεργετική επίδραση για την ανάπτυξη της πόλης καθώς η νέα θέση ήταν λιγότερο εκτεθειμένη σε πλημμύρες. (Ο Λυσίμαχος απείλησε ότι θα πλημμυρίσει την παλιά πόλη, αν δε συναινέσουν στη μεταφορά οι κάτοικοί της (Στράβ. 14.1.21 και Παυσ. 1.9.7 και 7.3.5.)
Επίσης κόσμησε τη νέα πόλη με μεγαλόπρεπα δημόσια οικοδομήματα, θέατρο, στάδιο, κρήνες κ.ά.)
Την εποχή αυτή, η πόλη επανέκτησε την παλαιά εμπορική της δραστηριότητα.
Μετά το θάνατο του Λυσιμάχου, το 281 π.Χ., οι Εφέσιοι εφόνευσαν τη σύζυγό του, κατακρήμνησαν μέρος των τειχών και αποκατέστησαν το παλαιό όνομα της πόλης.
Στην συνέχεια η Έφεσος παρέμεινε ελεύθερη.
Σε σύντομο όμως χρονικό διάστημα, μαζί με άλλες παράλιες μικρασιατικές θέσεις, περιήλθε υπό τον έλεγχο της Αιγύπτου (264 π.Χ.).
Το 261 - 260 π.Χ., εγκαταστάθηκε στην Έφεσο και τη Μίλητο ο Πτολεμαίος ο Νίος, αντιβασιλέας του του Πτολεμαίου Β' στη Μικρά Ασία και συμβασιλέας από το 267 π.Χ.
Με τη βοήθεια του Τιμάρχου, τυράννου της Μιλήτου, ο Πτολεμαίος επαναστάτησε κατά του Πτολεμαίου Β'. Στην ίδια συγκυρία εντάσσεται μάλλον και η νίκη του Ροδιακού στόλου επί των Πτολεμαίων στην Έφεσο.
Στην συνέχεια εκσπάει ο 2ος Συριακός Πόλεμος (260 - 255 π.Χ.) και η πόλη καταλαμβάνεται από τον Αντίοχο Β' τον Θεό και γίνεται έδρα του στη Μικρά Ασία (ίσως το 257 π.Χ. μετά την κατάληψη της Μιλήτου)
Μετά το γάμο του Αντιόχου Β΄ με τη Βερενίκη, την κόρη του Πτολεμαίου Β΄ (252 π.Χ.), η προηγούμενη σύζυγος, η Λαοδίκη εγκαταστάθηκε στην Έφεσο.
Το 246 π.Χ., αποθνήσκει στην πόλη ο Αντίοχος Β', ίσως δολοφονημένος.
Ο θάνατός του οδήγησε σε δυναστική κρίση και στην εισβολή του Πτολεμαίου Γ΄ στη Μικρά Ασία (Τρίτος Συριακός Πόλεμος). Η Έφεσος περιήλθε εκ νέου στη Αιγυπτιακή εξουσία, όπου και παρέμεινε έως το 197 π.Χ.
Ο Σέλευκος Β΄, κατά τη διάρκεια του πολέμου κατά του αδελφού του Αντίοχου Ιέρακα (241 - 239 π.Χ.), επιχείρησε να καταλάβει τις Σάρδεις και την Έφεσο, αλλά απέτυχε (Ευσέβιος [Schoene, A., Eusebi Chronicorum Libri Duo 1 (Berlin 1875), σελ. 251 κ.ε.])
Το 197 π.Χ., η πόλη καταλήφθηκε από τον Αντίοχο Γ΄ και αποτέλεσε τη σημαντικότερη βάση του στο Αιγαίο. Στην ακρόπολη της Εφέσου τοποθετήθηκε σελευκιδική φρουρά.
(Υπάρχει πάντως το ενδεχόμενο ο Αντίοχος Γ´ να προχώρησε σε απόπειρα κατάληψής της Εφέσου ήδη από το 203 π.Χ., κάτι που προκάλεσε την πρεσβεία του αξιωματούχου των Πτολεμαίων Αγαθοκλή, ο οποίος τον κάλεσε να σεβαστεί τις υπάρχουσες συνθήκες (Πολύβ. 15.25.13). Βλ. Ma, J.))
Εκεί κατέφθασε ο Αννίβας (195 π.Χ.) πριν από τον επικείμενο αποτυχημένο πόλεμο του Αντιόχου με τους Ρωμαίους.
Το 189 π.Χ., μετά την ήττα του στη μάχη της Μαγνησίας του Σιπύλου, ο Αντίοχος εκκένωσε τη Μικρά Ασία. Η Έφεσος και οι Τράλλεις καταλαμβάνονται από τους Ρωμαίους, οι οποίοι παραδίδουν την Έφεσο στο σύμμαχό τους βασιλέα της Περγάμου, Ευμένη Β'.
Η Έφεσος αναγορεύθηκε σε δεύτερη πόλη του βασιλείου, μετά την Πέργαμο. (Ο Άτταλος Β΄ φρόντισε ιδιαίτερα την καλή κατάσταση του λιμένα της πόλης, εκτελώντας πολυδάπανα έργα (Στράβ. 14.1, 24.))
Ο Άτταλος Γ΄ κληροδότησε με τη διαθήκη του το βασίλειό του στο λαό των Ρωμαίων, ενώ η Έφεσος αφέθηκε ελεύθερη. (Η πράξη του Αττάλου Γ΄ αποδίδεται στο γεγονός ότι ο παιδαγωγός του, με τον οποίο ήταν ιδιαίτερα συνδεδεμένος, ήταν Εφέσιος)
Η επανάσταση του Αριστονίκου (133-129 π.Χ.) που ακολούθησε αποτέλεσε για την Έφεσο την ευκαιρία να δείξει τη σημασία της ως νέας συμμάχου της Ρώμης. Παρά τις αρχικές ήττες των Ρωμαίων, ο στόλος της Εφέσου πέτυχε αποφασιστική νίκη σε βάρος του Αριστονίκου (131 π.Χ.) και τον ανάγκασε να εκκενώσει τα παράλια.
(Η πρόσφατη απόκτηση της ελευθερίας της πόλης εξηγεί και την πεισματική αντίσταση στον Αριστόνικο στη ναυμαχία της Κύμης παρότι η μητέρα του ήταν Εφεσία)
Με το τέλος της εξέγερσης και τη δημιουργία της επαρχίας της Ασίας η Έφεσος παρέμεινε ελεύθερη, μαζί με τις περισσότερες σημαντικές ελληνικές πόλεις.
Ρωμαϊκή Εποχή[]
Οι Ρωμαίοι κατέστησαν έδρα της επαρχίας της Ασίας.
Στην συνέχεια η Έφεσος μετετράπη σε ένα από τα πιο αξιόλογα Ρωμαϊκά εμπορεία της Ασίας.
Η Έφεσος έπαιξε σημαντικό ρόλο στα γεγονότα που διαδραματίστηκαν στην επαρχία κατά τη διάρκεια του Α΄ Μιθριδατικού πολέμου (90-86 π.Χ.).
Η εισβολή του βασιλέα του Πόντου Μιθριδάτη ΣΤ΄ στην επαρχία της Ασίας έγινε δεκτή με ενθουσιασμό, εκπηγάζοντα από το μίσος ενάντια στους Ρωμαίους. Οι Εφέσιοι πρωτοστάτησαν στις αντιρωμαϊκές εκδηλώσεις: πρώτοι αυτοί κατακρήμνισαν τα Ρωμαϊκά αγάλματα στην πόλη τους και ασμένως συμμετείχαν στη σφαγή των 80.000 ανδρών, γυναικών και παίδων από την Ιταλία (88 π.Χ.), σύμφωνα με τη διαταγή που εξέδωσε ο ίδιος ο Μιθριδάτης κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην πόλη.
Ο Μιθριδάτης ανταπέδωσε αυξάνοντας την έκταση της επικράτειας της ασυλίας του Αρτεμισίου της Εφέσου. Η σκληρή όμως συμπεριφορά του βασιλέα του Πόντου απέναντι στους Χίους, τους οποίους εξόρισε στη Μαύρη Θάλασσα, και ο διορισμός ενός βίαιου στρατιωτικού διοικητή στην Έφεσο, του Φιλοποίμενος από τη Στρατονίκεια, πατέρα της τελευταίας συζύγου του, της Μονίμης, οδήγησαν την πόλη σε εξέγερση.
Οι Εφέσιοι πολιόρκησαν την Ποντιακή φρουρά, φυλάκισαν και εκτέλεσαν το διοικητή της Ζηνόβιο και κάλεσαν και τους υπόλοιπους Έλληνες να τους ακολουθήσουν στον «πόλεμο υπέρ της Ρώμης και της κοινής ελευθερίας».
Η αλλαγή αυτή πάντως δεν έσωσε την πόλη από τις τρομερές επιπτώσεις του διακανονισμού του Σύλλα: ο Ρωμαίος στρατηγός συγκάλεσε συνέδριο στην Έφεσο όπου επέβαλε νέα διοργάνωση της επαρχίας. Η Έφεσος στερήθηκε την ελευθερία της (84 π.Χ.) και κλήθηκε, μαζί με όσες πόλεις δεν αντιστάθηκαν στο Μιθριδάτη, να πληρώσει υψηλές πολεμικές επανορθώσεις. Την ίδια περίπου περίοδο η Έφεσος έπεσε θύμα πειρατικών επιδρομών.
Τουλάχιστον από το 75 π.Χ., η Έφεσος αποτέλεσε έδρα δικαστικής διοίκησης (conventus).
Το 57 π.Χ. βρήκε άσυλο στην πόλη ο Πτολεμαίος ΙΒ΄, περιμένοντας βοήθεια από έναν Ρωμαίο στρατηγό που θα του έδινε πίσω το θρόνο τον οποίο του είχε στερήσει η εξέγερση του λαού της Αλεξάνδρειας.
Η πόλη βρέθηκε ξανά στο προσκήνιο κατά τη διάρκεια των εμφυλίων πολέμων. Το 49 π.Χ., ο πεθερός του Πομπήιου, ο Μέτελλος Σκιπίων, προσπάθησε να αρπάξει το θησαυρό του ιερού της Αρτέμιδος, αλλά απέτυχε. Κατάσχεσε πάντως τα χρήματα που διαχειρίζονταν οι δημοσιώνες της Εφέσου.
Το επόμενο έτος (48 π.Χ.) αποβιβάστηκε εκεί ο Καίσαρας, δέχτηκε τους αντιπροσώπους των Ιώνων, των Αιολέων και των πόλεων της Ασίας και επιχείρησε την αναδιοργάνωση της επαρχίας, προτείνοντας ένα νέο φορολογικό σύστημα, ιδιαίτερα ευνοϊκό για τις πόλεις.
Το 43 π.Χ., οι δολοφόνοι του Καίσαρα, ο Βρούτος και ο Κάσσιος, εξανάγκασαν τις πόλεις της Ασίας να τους παραδώσουν φόρο 10 ετών.
Το 41 π.Χ., ήταν η σειρά του Αντωνίου να εισέλθει στην πόλη ως Νέος Διόνυσος, κατά τη διάρκεια μιας βακχικής τελετής. Συγκέντρωσε τους Έλληνες στην πόλη και απαίτησε να του δώσουν φόρο 2 ετών. Ο Αντώνιος επέστρεψε, με την Κλεοπάτρα αυτή τη φορά, το 33 π.Χ.
Στην εποχή του Αυγούστου η Έφεσος γνώρισε μεγάλη ακμή. Πλήθος εμπόρων συνέρεε εκεί, συντελώντας στην αύξηση της εμπορικής της κίνησης. Η σταδιακή αύξηση του πληθυσμού και η αίγλη που απέκτησε, την κατέτασαν στη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη μετά την Αλεξάνδρεια.
Ακολούθησε η παρακμή.
Το 263 μ.Χ. οι Γότθοι εισέβαλαν και λεηλάτησαν την πόλη.
Μεσαιωνική Εποχή[]
Κατά το Μεσαίωνα εντάχθηκε στην Βυζαντινή Αυτοκρατορία.
Κατά τους πρώτους μεταχριστιανικούς χρόνους, η Έφεσος διατήρησε τη λαμπρότητά της και ιδρύθηκε εκεί χριστιανική εκκλησία. Μετά την τουρκική κατάληψη καταστράφηκε.
Σύγχρονη Εποχή[]
Στην σύχρονη εποχή απομένουν μόνο ερείπια της αρχαίας πόλης και του ναού, που τα περισσότερα έχουν έρθει στο φως από τις ανασκαφές.
Εκτός από το περίφημο Αρτεμίσιο της Εφέσου που συγκαταλέγεται ανάμεσα στα θαύματα του αρχαίου κόσμου, από την αρχαία πόλη σώζονται σήμερα και άλλα μνημεία, όπως η βιβλιοθήκη του Κέλσου, το μεγάλο θέατρο, το ωδείο, το στάδιο, το γυμνάσιο, λουτρά, στοές, καθώς και πολλά άλλα δημόσια και ιδιωτικά οικοδομήματα.
Πολιτισμός=[]
Η Έφεσος ήταν πόλη αφιερωμένη στην Άρτεμη. Η πόλη είχε στην αρχή ένα μικρό ναό, που αργότερα καταστράφηκε, για να κτιστεί το μεγαλόπρεπο Αρτεμίσιο, που η κατασκευή του διήρκεσε 120 έτη. Ο ναός αυτός, ένα από τα Επτά Θαύματα του Αρχαίου Κόσμου, ήταν το μεγαλύτερο οικοδόμημα της Ιωνίας. Το ιερό της Αρτέμιδας υπηρετούσαν ιερείς και ιέρειες παρθένοι, που ονομάζονταν Μεγάβυζοι. Ο ναός καταστράφηκε το 356 π.Χ., ανοικοδομήθηκε αλλά τελικά τα μάρμαρά του έγιναν οικοδομικά υλικά για διάφορα βυζαντινά μνημεία στην Κωνσταντινούπολη.
Υποσημειώσεις[]
Εσωτερική Αρθρογραφία[]
Βιβλιογραφία[]
Ιστογραφία[]
- Ομώνυμο άρθρο στην Βικιπαίδεια
- Ομώνυμο άρθρο στην Livepedia
- Πανελλήνια Ένωση Εφεσίων
- Hans Willer Laale, "Ephesos"
 Κίνδυνοι Χρήσης
|
|---|
|
Αν και θα βρείτε εξακριβωμένες πληροφορίες "Οι πληροφορίες αυτές μπορεί πρόσφατα Πρέπει να λάβετε υπ' όψη ότι Επίσης, |
- Μην κάνετε χρήση του περιεχομένου της παρούσας εγκυκλοπαίδειας
αν διαφωνείτε με όσα αναγράφονται σε αυτήν
- Όχι, στις διαφημίσεις που περιέχουν απαράδεκτο περιεχόμενο (άσεμνες εικόνες, ροζ αγγελίες κλπ.)