Αλικαρνασσός
Halicarnassos, Halicarnassus
Καρία
- Μία Ιστορική πόλη της Δωρίδας.
Ετυμολογία[]
Η ονομασία "Αλικαρνασσός" σχετίζεται ετυμολογικά με την λέξη Καρία.
Ίδρυση[]
Άγνωστος ο χρόνος ίδρυσής της.
Ιστορία[]
Μυκηναϊκή Εποχή[]
Το Müsgebi στη χερσόνησο της Αλικαρνασσού ήταν μια μυκηναϊκή θέση του 13ου αι., όπως προκύπτει από την εισαχθείσα κεραμική από τα Δωδεκάνησα και την Αργολίδα, αλλά και τις τοπικές απομιμήσεις, ορισμένες από τις οποίες ανάγονται και στο 12ο αι.
Θέσεις γύρω από την Αλικαρνασσό, όπως το Asarlik και το Dirmil, έχουν ταφές με πρωτογεωμετρική κεραμική Αθηναϊκού τύπου.
Η υπόθεση ότι υποδέχθηκαν πρόσφυγες από την Αθήνα δεν μπορεί να αποδειχθεί, αλλά είναι ιδιαίτερα ελκυστική.
Πάντως θεωρείται πιθανόν οι άποικοι από το Αιγαίο να διδάχθηκαν εκεί την πρακτική της καύσης των νεκρών, που ήταν ήδη διαδεδομένη στη Μικρά Ασία και να την διέδωσαν με τη σειρά τους στη μητροπολιτική Ελλάδα.
Η Αλικαρνασσός ιδρύθηκε περίπου το 1000 π.Χ. από Δωριείς αποίκους με επικεφαλής τον Άνθη από την Τροιζήνα.
Η περίφημη επιγραφή της Σαλμακίδος, που βρέθηκε στην ομώνυμη χερσόνησο, κοντά στην κρήνη που έφερε το ίδιο όνομα, είναι ένα μακροσκελές επίγραμμα (60 στίχων) το οποίο αναφέρεται εκτενώς σε μια άγνωστη μυθογραφία της ίδρυσης της πόλης, που συνδέει το Καρικό με το Ελληνικό παρελθόν αυτής, αλλά και της περιοχής συνολικά.
Η Αλικαρνασσός θεωρείται πατρίδα των Κουρητών, που συντρόφευσαν το Δία κατά την παιδική του ηλικία, και της νύμφης Σαλμακίδος, η οποία ανέθρεψε τον Ερμαφρόδιτο, αυτόν που πρώτος ανακάλυψε τους νόμους του γάμου.
Ιδρυτές της είναι διαδοχικά:
- ο Πήγασος και ο Βελλερεφόντης (ιδρυτές των Πηδάσων),
- ο Αθηναίος Κραναός, που εγκατέστησε τους άριστους των Κεκροπιδών στη Σαλμακίδα,
- ο Ενδυμίων (εθνάρχης των Καρών) και
- μια σειρά από άλλα μυθικά πρόσωπα που αναφέρονται σε ένα πολύ αποσπασματικό σημείο της επιγραφής.
Αρχαϊκή Εποχή[]
Η Αλικαρνασσός ανήκε αρχικά στη δωρική εξάπολη, που είχε έδρα το ιερό του Τριοπίου Απόλλωνα στη χερσόνησο της Κνίδου, μαζί με την Κνίδο, την Κω, τη Λίνδο, την Ιάλυσο και τη Ρόδο. Λόγω όμως του μικτού χαρακτήρα του πληθυσμού της, σύντομα εκδιώχθηκε. Πράγματι, η έρευνα των ονομάτων των κατοίκων της πόλης υποδηλοί ότι μεγάλο τμήμα του πληθυσμού δεν ήταν ελληνικής καταγωγής, αλλά Κάρες και Λέλεγες. Εξάλλου, κατά την Κλασική περίοδο το διαλεκτικό στοιχείο που επικρατεί είναι το ιωνικό, όχι το δωρικό.
Στα τέλη του 7ου αι. π.Χ., σύμφωνα με την επικρατέστερη χρονολόγηση, η Αλικαρνασσός συμμετείχε στην ανοικοδόμηση του ιερού του Ελληνίου της Ναυκράτιδος, μαζί με τις δωρικές πόλεις της Ρόδου, και της Κνίδου, τους Ίωνες της Χίου, της Τέω, της Φώκαιας και των Κλαζομενών και τους Αιολείς της Μυτιλήνης.8 Μετά το 546 π.Χ. περιήλθε στην κατοχή των Περσών.
Λίγα στοιχεία είναι γνωστά για την Αλικαρνασσό της Αρχαϊκής και της Κλασσικής περιόδου. Όταν έφθασαν οι Τροιζήνιοι άποικοι, οι αυτόχθονες περιορίστηκαν στην ακρόπολη Σαλμακίδα (στο λόφο Kaplan Kalesi) σε έναν περίπου αυτόνομο οικισμό. Ο αρχικός ελληνικός πληθυσμός εγκαταστάθηκε στο οχυρό νησί Ζεφύριον (που συνδεόταν με ισθμό με την ξηρά), τη μετέπειτα «βασιλική νήσο» όπου έκτισε ο Μαύσωλος το ανάκτορό του.
Αργότερα οι κάτοικοι μετακινήθηκαν στο εσωτερικό, στην περιοχή στα δυτικά του λιμένα, όπου βρίσκεται η Οπλοθήκη των Ιπποτών της Ρόδου. Ενδιαμέσως, στην περιοχή όπου κτίστηκε αργότερα το Μαυσωλείο και το λιμάνι εκτεινόταν μια αρχαϊκή και κλασσική νεκρόπολη
Κλασσική Εποχή[]
Κατά τη διάρκεια του α΄ μισού του 5ου αι. π.Χ. η πόλη κυβερνήθηκε από τοπική δυναστεία, τα μέλη της οποίας ο Ηρόδοτος, πολιτικός τους αντίπαλος, τα αποκαλεί τυράννους.
Πρώτος εκπρόσωπος ήταν ο Λύγδαμις.
Η κόρη του Αρτεμισία πολέμησε στη μάχη της Σαλαμίνας στο πλευρό των Περσών, επικεφαλής πέντε πλοίων από την Αλικαρνασσό, την Κω, τη Νίσυρο και τα Κάλυδνα, και διακρίθηκε για το θάρρος της.
Η δυναστεία αποδυναμώθηκε από εμφύλιες συγκρούσεις.
Το 468 π.Χ., ο τύραννος Λύγδαμις, γιος του τυράννου Πισινδήλιδος και εγγονός της Αρτεμισίας, εκδίωξε τους αριστοκράτες. Τότε εγκατέλειψε την Αλικαρνασσό και η οικογένεια του ιστορικού Ηροδότου, ο πατέρας του Λύξις και η μητέρα του Δρυώ.
Οι ποικιλώνυμες πολιτικές αναταράξεις της περιόδου φαίνεται πως εν μέρει οφείλονταν και στην εθνοτική ποικιλομορφία του πολιτικού σώματος της Αλικαρνασσού.
Στην επιγραφή των μέσων του 5ου αι. π.Χ., όπου γίνεται λόγος για τη δήμευση περιουσιών και τον πλειστηριασμό τους, τα ονόματα των κατοίκων είναι και Ελληνικά και Καρικά: μάλιστα, τυγχάνει στην ίδια οικογένεια ο πατέρας να έχει ελληνικό όνομα και ο γιος καρικό ή το αντίστροφο.
Περίπου το 465 π.Χ. ο Κίμων εκστράτευσε στην Καρία για λογαριασμό της συμμαχίας της Δήλου.
Τότε η Αλικαρνασσός προσχώρησε στη συμμαχία: αναφέρεται στους καταλόγους εισφορών στο συμμαχικό ταμείο από το 454/453 έως το 429/428 π.Χ. ως τμήμα του λεγόμενου καρικού φόρου. Συνήθως πλήρωνε το ποσό του ενός ταλάντου και 4.000 δραχμών. Το 447/446 π.Χ. η εισφορά ήταν της τάξης των 2 ταλάντων, ενώ το 441/440 π.Χ. ανήλθε στο ένα τάλαντο και 4.840 δραχμές.
Παρέμεινε πιστή στην Αθήνα έως τα τελευταία έτη του Πελοποννησιακού πολέμου (431-404 π.Χ.). Μάλιστα, το 410/409 π.Χ. η πόλη της Αθήνας εξέδωσε τιμητικό ψήφισμα προς τιμήν των Αλικαρνασσέων.
Αργότερα περιήλθε στη σπαρτιατική σφαίρα επιρροής.
Ο Αθηναίος Θρασύβουλος την ανέκτησε το 389 π.Χ., κατά τη διάρκεια μιας εκστρατείας που είχε κυρίως στόχο τη λεηλασία των μικρασιατικών παραλίων και προκάλεσε αρκετή δυσαρέσκεια. Με την ειρήνη του 386 π.Χ. (Ανταλκίδειος ειρήνη) η Αλικαρνασσός, όπως και όλες οι πόλεις της Ασίας, αποδόθηκε στον Πέρση βασιλέα.
Στις αρχές του 4ου αι. π.Χ. η Καρία βρίσκεται υπό τον περσικό έλεγχο, αλλά την εξουσία ασκούν τοπικοί ηγεμόνες, οι Εκατομνίδες.
Ο Μαύσωλος διαδέχθηκε τον πατέρα του Εκάτωμνο το 377 π.Χ.
Μετέφερε την έδρα της σατραπείας από τα Μύλασα στην Αλικαρνασσό, λόγω της οχυρής θέσης της πόλης, αλλά και εξαιτίας του στρατηγικού χαρακτήρα των δύο λιμανιών της.
Μετά το θάνατό του, το 353 π.Χ., οι Ρόδιοι επιτέθηκαν στην πόλη και παραλίγο να την καταλάβουν. Την επίθεση απέκρουσε η σύζυγος και αδελφή του Μαυσώλου, η Αρτεμισία, η οποία κυβέρνησε έως το θάνατό της, το 351 π.Χ.
Ο μικρός αδελφός του Μαυσώλου, ο Ιδριεύς, και η σύζυγός του Άδα κατέλαβαν την εξουσία έως το 340 π.Χ., όταν τους παραγκώνισε ένας άλλος αδελφός, ο Πιξόδαρος. Το 334 π.Χ., η πόλη περιήλθε εκ νέου στην Περσική Κυριαρχία και αποτέλεσε έναν από τους κυριότερους προμαχώνες της άμυνάς τους στη Μικρά Ασία.
Η Αλικαρνασσός αποτέλεσε το θέατρο μιας από τις πιο σημαντικές μάχες κατά την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ο ανοικτός λιμένας, οι οχυρές ακροπόλεις, που επέτρεπαν τον απρόσκοπτο ανεφοδιασμό από θαλάσσης, αλλά και η ισχυρή φρουρά καθιστούσαν την κατάκτηση της πόλης πολύ δύσκολη.
Το γενικό πρόσταγμα της άμυνας είχε ο Ρόδιος Μέμνων, ο σημαντικότερος στρατηγός του Δαρείου Γ΄ στη Δύση, που είχε συγκεντρώσει στην πόλη το σύνολο των μισθοφόρων οι οποίοι είχαν ξεφύγει από τις πόλεις που είχαν καταλάβει οι Μακεδόνες.
Επιπλέον, δημιούργησε ένα φράγμα από τριήρεις προ του λιμένα. Στην πολιορκία, που δεν πρέπει να διήκερσε πάνω από μία ή το πολύ δύο εβδομάδες, οι Μακεδόνες δοκίμασαν κάθε δυνατό τέχνασμα: γέμισαν τις αμυντικές τάφρους μπροστά από τα τείχη, έστησαν πολιορκητικούς πύργους και εξαπέλυσαν βροχή βελών και λίθων, άνοιξαν υπονόμους και επιτέθηκαν με πολιορκητικούς κριούς. Οι υπερασπιστές διενεργούσαν εξόδους και έκτισαν μια δεύτερη γραμμή τείχους από πλίνθους και έναν ξύλινο πύργο. Μια απελπισμένη νυκτερινή επίθεση που διέρρηξε το τείχος τέλειωσε με εκατόμβη των Μακεδόνων επιτιθέμενων και ο Αλέξανδρος συνθηκολόγησε για να μπορέσει να παραλάβει τους νεκρούς που είχαν απομείνει άταφοι μέσα στην πόλη. Η ηρωική αντεπίθεση των Αθηναίων μισθοφόρων, με ηγέτες το Θρασύβουλο και τον Εφιάλτη, λίγο έλειψε να νικήσει τους Μακεδόνες.
Τελικά, όμως, οι μισθοφόροι υπέστησαν απώλειες και αναδιπλώθηκαν.
Ο Μέμνων και ο σατράπης της Καρίας Οροντοβάτης συγκάλεσαν σύσκεψη, όπου αποφασίστηκε να εγκαταλείψουν την πόλη και να καταφύγουν στις ακροπόλεις. Έκαψαν την πόλη και την καταστροφή ολοκλήρωσε ο Αλέξανδρος ισοπεδώνοντας τις οικίες γύρω από την ακρόπολη Σαλμακίδα.
Οι Μακεδόνες άφησαν 3.000 πεζούς και 200 ιππείς και συνέχισαν άπρακτοι την πορεία τους. Οι κάτοικοί της πάντως, αν και δεν σφαγιάστηκαν, διασκορπίστηκαν και καταδικάστηκαν σε ανέχεια, καθώς κατά πάσα πιθανότητα τα εδάφη τους διαμοιράστηκαν στους κατοίκους των άλλων πόλεων της χερσονήσου.
Πολύ σύντομα η πόλη ανακαταλήφθηκε πλήρως από το Φαρνάβαζο, στρατηγό του Δαρείου Γ΄.
Στα τέλη του 333 π.Χ., οι Μακεδόνες σατράπες της Λυδίας και της Καρίας σημείωσαν σημαντική νίκη επί του Οροντοβάτη κοντά στην Αλικαρνασσό. Η πόλη όμως παρέμενε στα χέρια των Περσών και αποτελούσε το κυριότερο ορμητήριο του περσικού στόλου στο Αιγαίο. Τελικά την κατέλαβε ο Άσανδρος το 332 π.Χ., όταν πια η αντίσταση κατά των Μακεδόνων στη Μικρά Ασία είχε σβήσει.
Ελληνιστική Εποχή[]
Ο Αλέξανδρος είχε τοποθετήσει ως σατράπη της Καρίας την Άδα, αδελφή του Μαυσώλου. Είναι λίγο δύσκολο να δεχθούμε ότι της παρέδωσε την πόλη γεμάτη ερείπια: η καταστροφή μάλλον δεν πρέπει να ήταν όσο εκτεταμένη την παρουσιάζουν οι πηγές.
Αργότερα, στη θέση της Άδας βρίσκουμε το Μακεδόνα Φιλόξενο. Η Αλικαρνασσός έπαψε να αποτελεί πρωτεύουσα της σατραπείας λίγο αργότερα, προς όφελος των Μυλάσων, όπου βρίσκουμε εγκατεστημένο το σατράπη Άσανδρο, το γιο του Αγάθωνα.
Το 322 π.Χ. η πόλη περιήλθε υπό τον έλεγχο του Αντιγόνου του Μονόφθαλμου.
Η Αλικαρνασσός πολιορκήθηκε από τον Πτολεμαίο του Λάγου το 309 π.Χ., κατά τη διάρκεια της εκστρατείας του στην Καρία.
Η πόλη σώθηκε χάρη στην παρέμβαση του Δημητρίου, γιου του Αντιγόνου, που επέστρεψε από τη Βαβυλώνα εγκαίρως για να λύσει την πολιορκία και να σταματήσει την προώθηση του Πτολεμαίου, που είχε ήδη κατακτήσει την Κω, τη Φάσηλη, την Ξάνθο, την Καύνο, την Ιασσό και τη Μύνδο.
Ο Πλούταρχος αφήνει να εννοηθεί ότι στην πόλη ήταν εγκατεστημένη φρουρά από τους Αντιγονίδες.
Λίγο αργότερα, το 303 π.Χ., ο Ζηνόδοτος από την Αλικαρνασσό ελευθέρωσε την Τροιζήνα στην Πελοπόννησο, τη μητρόπολη της Αλικαρνασσού.
Οι Τροιζήνιοι τίμησαν το Ζηνόδοτο και οι Αλικαρνάσσιοι ψήφισαν τιμές. Η υπόθεση ερμηνεύεται ως απόδειξη ότι η Αλικαρνασσός είχε το καθεστώς ελεύθερης πόλης την περίοδο εκείνη.
Μετά το θάνατο του Αντιγόνου η πόλη βρίσκεται υπό τον έλεγχο του Λυσιμάχου. Ο πόλεμος του τελευταίου με το Σέλευκο, καθώς και ο θάνατος των δύο Διαδόχων το 281 π.Χ., έδωσαν την ευκαιρία στον Πτολεμαίο Α΄ να καταλάβει την Αλικαρνασσό (μάλλον το 279 π.Χ.). Το ίδιο έτος οι Αλικαρνασσσείς εκλήθησαν να στείλουν, μαζί με τους Μυνδίους και τους Μιλησίους, δικαστές στη Σάμο, τη σημαντικότερη κτήση των Λαγιδών στο Αιγαίο.
Η Αλικαρνασσός αναφέρεται με τις αρχές των καρικών πόλεων στην αλληλογραφία του Ζήνωνα, οικονόμου του Απολλοδότου, διοικητή της Καρίας επί Πτολεμαίων.
Το 197 π.Χ. η πόλη παραμένει κατ’ όνομα σύμμαχος των Πτολεμαίων και οι Ρόδιοι ανακοινώνουν την πρόθεσή τους να αποτρέψουν την κατάληψη της Αλικαρνασσού, αλλά και της Καύνου και της Μύνδου από τον Αντίοχο Γ΄.
Η παρέμβαση αυτή έσωσε τις Καρικές πόλεις, τις οποίες η συνθήκη της Απάμειας (188 π.Χ.) όρισε ελεύθερες.
Το 130 π.Χ. η πόλη συνεισφέρει ένα πλοίο στους Ρωμαίους του M. Perperna που έχουν κληθεί να συντρίψουν την εξέγερση του Αριστονίκου.
Ρωμαϊκή Εποχή[]
Το 129 εντάχθηκε στην επαρχία της Ασίας ως ελεύθερη πόλη.
Κατά το 2ο αι. π.Χ., η Αλικαρνασσός αποτελεί μια μετρίου μεγέθους ακμάζουσα πόλη.
Επιγραφή από την Κω αναφέρει ότι είχε 4.000 πολίτες.
Η Αλικαρνασσός δεν γνώρισε τη σκληρή μοίρα των υπόλοιπων μικρασιατικών πόλεων μετά το τέλος του Α΄ Μιθριδατικού πολέμου. Αντίθετα μάλιστα ευνοήθηκε από το Σύλλα, γι’ αυτό σε ανταπόδοση οι αρχές της πόλης έστησαν έναν ανδριάντα στο Ρωμαίο στρατηγό.
Το 82 π.Χ. άνδρες από την Αλικαρνασσό επάνδρωσαν μια τετρήρη που πήρε μέρος στις επιχειρήσεις του A. Terentius Varro κατά των πειρατών της Κιλικίας. Τρία έτη αργότερα, όταν ο άρπαγας των θησαυρών της Σικελίας Βέρρης ορίστηκε legatus του Gnaeus Dolabella, του διοικητή της Ασίας, περιόδευσε σε μια σειρά πόλεων της επαρχίας της Ασίας, όπως στη Σάμο, τη Χίο, την Αλικαρνασσό και την Τένεδο, και συνέλεξε με τη βία πληθώρα έργων τέχνης, διάσημα αγάλματα και πίνακες.
Η πόλη πρέπει να είχε παρακμάσει σε σημαντικό βαθμό την εποχή εκείνη, εάν κρίνουμε από τη μαρτυρία του Κικέρωνα, ο οποίος επαινεί τον αδελφό του Κόιντο, γιατί ως διοικητής της επαρχίας της Ασίας το 60/59 π.Χ. έδωσε νέα ζωή σε δύο φημισμένες πόλεις, τη Σάμο και την Αλικαρνασσό.
Υπάρχει πιθανότητα ο Κικέρωνας να προβαίνει στο σημείο αυτό σε μια ρητορική υπερβολή. Περί το 2 π.Χ., όταν ο έγγονος του Αυγούστου Γάιος επισκέφθηκε την Ανατολή, οι Αλικαρνασσείς τον τίμησαν με θυσίες.
Σε ψήφισμα της ίδιας περιόδου, ο Αύγουστος τιμάται από τους πολίτες της Αλικαρνασσού ως «αυτοκράτορας και πατέρας της πατρίδας, Δίας των προγόνων και Σωτήρας όλων των ανθρώπων από κοινού, που η πρόνοιά του όχι μόνο ικανοποιεί, αλλά υπερβαίνει τις προσδοκίες όλων».
Μεσαιωνική Εποχή[]
Υποσημειώσεις[]
Εσωτερική Αρθρογραφία[]
Βιβλιογραφία[]
- Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού. Παλαιοθόδωρος Δημήτρης, «Αλικαρνασσός (Αρχαιότητα)», 2008,
Ιστογραφία[]
 Κίνδυνοι Χρήσης
|
|---|
|
Αν και θα βρείτε εξακριβωμένες πληροφορίες "Οι πληροφορίες αυτές μπορεί πρόσφατα Πρέπει να λάβετε υπ' όψη ότι Επίσης, |
- Μην κάνετε χρήση του περιεχομένου της παρούσας εγκυκλοπαίδειας
αν διαφωνείτε με όσα αναγράφονται σε αυτήν
- Όχι, στις διαφημίσεις που περιέχουν απαράδεκτο περιεχόμενο (άσεμνες εικόνες, ροζ αγγελίες κλπ.)