Δέος

awe, dread, trepidation, wonderment

Lakes01-goog — Πέτρινοι κίονες και πολυέλαιοι καθρεπτίζονται στην κρυστάλλινη επιφάνεια μιας υπόγειας λίμνης, προκαλώντας δέος σε όσους επισκέπτονται το "Σπήλαιο του Καλάμιου Αυλού" που είναι γνωστό περισσότερο από χίλια έτη. *Γκουασί Τσουαντζού, Κίνα*.

Ετυμολογία

Η ονομασία "Δέος" σχετίζεται ετυμολογικά με την λέξη "Θεός" και "Deus" , Ζεύς.

Ομόρριζα είναι τα επίθετα δειλός, περιδεής, δεινός = αυτός που προκαλεί το φόβο) και το ουσιαστικό άδεια που σημαίνει μια κατάσταση, ένα έγγραφο που απαλλάσσει από το φόβο.

Εισαγωγή

Το δέος είναι το πλέον αρχέγονο συναίσθημα που ανακύπτει προ του αγνώστου και της ισχύος και περικλείει δύο άλλα συναισθήματα:

Αντίπαλον δέος είναι

ο φόβος που ορθώνεται απέναντι μας,
η δύναμη που μας αντιμάχεται, που μας απειλεί και μας προκαλεί φόβο:

Σε μια πλαγιά, ή σε μια ήρεμη παραλία, το θαύμα του νυκτερινού ουρανού ξεδιπλώνεται και πληρεί την ανθρώπινη ψυχή με δέος και ερωτήματα. Δεν είναι τυχαίο, ότι ο Αστρικός Κόσμος υπήρξε η πηγή γοητευτικών μύθων και από τους αρχαίους χρόνους ενέπνευσε την Τέχνη και ιδιαίτερα την Ποίηση.

Τα άστρα που παρατηρούμε με γυμνό οφθαλμό στον Ουράνιο Θόλο, ανήκουν όλα στον Γαλαξία μας· και παρά τους λαϊκούς μύθους, ότι δεν μπορούν να μετρηθούν, δεν υπερβαίνουν τις λίγες χιλιάδες.

Στο βιβλίο «Palomar» του Ίταλο Καλβίνο, ο ομώνυμος ήρωας (που προφανώς δανείζεται το όνομά του από το μεγάλο τηλεσκόπιο) περιγράφει με γλαφυρότητα το θέαμα:

«Ο ουρανός, διαπερνάται σε ένα μεγάλο του τμήμα από ανοικτόχρωμες ραβδώσεις και κηλίδες. Ο Γαλαξίας, τον Αύγουστο, αποκτά μια εντυπωσιακή πυκνότητα ως ποταμός υπερχειλίζων από την κοίτη του. Το φως και η σκιά είναι τόσο περιπλεγμένα μεταξύ τους, ώστε εμποδίζουν την αίσθηση της προοπτικής της μαύρης αβύσσου, στην κενή απόσταση της οποίας στρατοπεδεύουν ανάγλυφα οι αστέρες. Ολα παραμένουν στο ίδιο επίπεδο: Οι λαμπυρίζοντες αστέρες, τα αργυρά Νεφελώματα, το πλήρες σκότος».

Ενώ όμως ο θερινός ουρανός αναδεικνύει εύκολα τη χάρη και το μεγαλείο του, κάποιες απλές αστρονομικές γνώσεις προκαλούν απίστευτο δέος.

Ο Τοπικός Γαλαξίας και μόνον, περιέχει μερικές εκατοντάδες δισεκατομμύρια αστέρες! Ωστόσο, η πίστη ότι ο δικός μας Γαλαξίας ταυτίζεται με το Σύμπαν, ανατράπηκε εκ θεμελίων στις αρχές του προηγούμενου αιώνα. Σήμερα, με τα μεγάλα τηλεσκόπια, ανιχνεύονται δισεκατομμύρια άλλοι Γαλαξίες, που αναδύονται ως νησίδες άστρων και πλανητών σε έναν απέραντο Συμπαντικό ωκεανό.

Το δέος, όμως, που προκαλεί ο αριθμός των Αστέρων και των Γαλαξιών δεν σταματά εδώ. Αδιανόητες είναι και οι αποστάσεις, που κυριαρχούν στο Σύμπαν. Επειδή ακριβώς είναι τεράστιες, εκφράζονται παραστατικά με τον χρόνο, που χρειάζεται το φως για να τις καλύψει. Το φως, όμως, κινείται -παντού και πάντοτε- με την κολοσσιαία ταχύτητα των 300.000 χιλιομέτρων το δευτερόλεπτο. Έτσι σε λίγα μόνον λεπτά διανύει ασύλληπτες για την ανθρώπινη εμπειρία αποστάσεις. Η διαστημική μας γειτονία, ηχεί τότε οικεία και προσβάσιμη: Ο Ήλιος, που πυρπολεί τα σώματα και τα θερινά τοπία, απέχει μόνον οκτώ λεπτά φωτός από εμάς. Απατηλή εγγύτητα, αφού αυτό σημαίνει, σε γλώσσα της καθημερινότητας, μια απόσταση κοντά στα 150 εκατομμύρια χιλιόμετρα!

Τα πράγματα όμως δυσκολεύουν πολύ αν κινηθεί κανείς έξω από το Ηλιακό Σύστημα. Ο αστέρας Άλφα Κενταύρου απέχει «μόνον» τέσσερα έτη φωτός από τη Γη· ας σημειωθεί, ωστόσο, ότι για να διανύσει την ίδια απόσταση ένα ταχύ αυτοκίνητο, χρειάζεται περίπου 50 εκατομμύρια έτη!

Στον νυκτερινό ουρανό, υπερέχει ο λαμπρός Σείριος. Ένα διαστημόπλοιο, που κινείται με την ταχύτητα του φωτός, θα χρειασθεί οκτώ έτη για μια εθιμοτυπική επίσκεψη στο άστρο αυτό. Οι λάτρεις των διαπλανητικών ταξιδίων, ίσως αντιτείνουν ότι αυτό εμφανίζεται δύσκολο, αλλά όχι ακατόρθωτο. Διαστημόπλοια όμως, που θα κινούνται έστω και με το ένα δέκατο της ταχύτητας του φωτός, αποτελούν ουτοπικό όνειρο ακόμα και της αλαζονικότερης τεχνολογίας.

Την απόγνωση, ωστόσο, για την αναζήτηση εξωγήινων συντρόφων, προκαλούν οι αποστάσεις που μας χωρίζουν από τα περισσότερα άστρα του Γαλαξία μας: Φθάνουν τις μερικές εκατοντάδες, ακόμα και τις χιλιάδες έτη φωτός.

Όσο για τις αποστάσεις των άλλων Γαλαξιών, αγγίζουν τα εκατομμύρια ή και τα δισεκατομμύρια έτη φωτός. Δίκαια, λοιπόν, το μέγεθος του Σύμπαντος προκαλεί, κατά τον Froyd, ένα «ωκεάνιο συναίσθημα».

Είναι χαρακτηριστικό, ότι ο «γειτονικός» Γαλαξίας της Ανδρομέδας, που διακρίνεται όπως ένα θολό, αδύναμο νεφέλωμα στον νυκτερινό ουρανό, απέχει δύο εκατομμύρια έτη φωτός. Το γεγονός αυτό, κάνει κάθε προσπάθεια των πιθανών κατοίκων του να κατακτήσουν την Γη μάλλον ατελέσφορη. Παρόμοιες προοπτικές, αφήνονται λοιπόν στις ταινίες ή τα μυθιστορήματα επιστημονικής φαντασίας.

Ας σημειωθεί, τέλος, ότι το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble, που κινείται πάνω από τη Γήινη ατμόσφαιρα, έχει στείλει εκπληκτικές φωτογραφίες αστρικών εκρήξεων και διεργασιών· όσο κι αν εξάπτουν ωστόσο τη φαντασία, συμβαίνουν σε αποστάσεις δισεκατομμυρίων ετών φωτός! Στις εσχατιές μάλιστα του Σύμπαντος, έχουν εντοπιστεί οι περιώνυμοι κβάσαρς. Γαλαξίες που εκπέμπουν απίστευτα ποσά ενεργείας και φωτός· ίσως επειδή μια υπερμεγέθης Μελανή Οπή κατατρώγει το εσωτερικό τους.

Εδώ όμως χρειάζεται μια ανάσα, ίσως και περισυλλογή. Το θέαμα του νυκτερινού ουρανού, περικλείει εκπλήξεις και θαύματα· αποτελεί όμως απλώς την αρχή ενός απέραντου, πολυποίκιλου Κόσμου.

Το πικρό γεγονός είναι ότι, όπως βεβαιώνει η σύγχρονη επιστήμη, η Γη είναι απλώς μια ασήμαντη κουκκίδα, που ανήκει σε ένα Γαλαξία χωρίς καμιά προφανή ιδιαιτερότητα· και ο ίδιος πάλι ο Γαλαξίας μας, είναι ένας ανάμεσα σε δισεκατομμύρια άλλους, που εκτείνονται σε αδιανόητες αποστάσεις σε όλο το ορατό Σύμπαν. Δίκαια, λοιπόν, ο άνθρωπος, κάτοικος ενός ασήμαντου πλανήτη σε ένα αχανές Σύμπαν, νιώθει εκμηδενισμένος.

«Για τον αστρονόμο», παρατήρησε κάποιος στον Einstein, «ο άνθρωπος δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια κουκκίδα χωρίς σημασία σε ένα άπειρο Σύμπαν». «Συχνά αισθάνομαι το ίδιο» απάντησε ο Einstein. «Συνειδητοποιώ όμως ότι αυτή η ασήμαντη κουκκίδα, που είναι ο άνθρωπος, είναι επίσης ο αστρονόμος».

Αυτή η αντίφαση έχει μια αδιάψευστη βαρύτητα. Ο άνθρωπος, χωρίς ψευδαισθήσεις για την κοσμική του ασημαντότητα, λίγο υποτάσσεται ωστόσο στο δέος και στη λογική της. Προσπαθεί να κυριαρχήσει όσο μπορεί στη μοίρα του, δημιουργεί ποίηση και σπουδαία έργα τέχνης και αγωνιά να συλλάβει τη δομή του Σύμπαντος και το νόημα της υπάρξεώς του.

Οι επιστημονικές του κατακτήσεις, ενισχύουν την ακραία μοναξιά του. Αποτελούν ωστόσο, μαζί με τον έρωτα ή την τέχνη, και την πρώτη ύλη για την υπέρβασή της.

Υποσημειώσεις

Εσωτερική Αρθρογραφία

Ψυχή

Συναισθήματα

Γενναιότητα

Ζήλεια

Ηδονή

Ικανοποίηση

Λύπη

Νοσταλγία

Χαρά

Βιβλιογραφία

Ιστογραφία

Κίνδυνοι Χρήσης

Αν και θα βρείτε εξακριβωμένες πληροφορίες
σε αυτήν την εγκυκλοπαίδεια
ωστόσο, παρακαλούμε να λάβετε σοβαρά υπ' όψη ότι
η "Sciencepedia" δεν μπορεί να εγγυηθεί, από καμιά άποψη,
την εγκυρότητα των πληροφοριών που περιλαμβάνει.

"Οι πληροφορίες αυτές μπορεί πρόσφατα
να έχουν αλλοιωθεί, βανδαλισθεί ή μεταβληθεί από κάποιο άτομο,
η άποψη του οποίου δεν συνάδει με το "επίπεδο γνώσης"
του ιδιαίτερου γνωστικού τομέα που σας ενδιαφέρει."

Πρέπει να λάβετε υπ' όψη ότι
όλα τα άρθρα μπορεί να είναι ακριβή, γενικώς,
και για μακρά χρονική περίοδο,
αλλά να υποστούν κάποιο βανδαλισμό ή ακατάλληλη επεξεργασία,
ελάχιστο χρονικό διάστημα, πριν τα δείτε.

Επίσης,
Οι διάφοροι "Εξωτερικοί Σύνδεσμοι (Links)"
(όχι μόνον, της Sciencepedia
αλλά και κάθε διαδικτυακού ιστότοπου (ή αλλιώς site)),
αν και άκρως απαραίτητοι,
είναι αδύνατον να ελεγχθούν
(λόγω της ρευστής φύσης του Web),
και επομένως είναι ενδεχόμενο να οδηγήσουν
σε παραπλανητικό, κακόβουλο ή άσεμνο περιεχόμενο.
Ο αναγνώστης πρέπει να είναι
εξαιρετικά προσεκτικός όταν τους χρησιμοποιεί.

- Μην κάνετε χρήση του περιεχομένου της παρούσας εγκυκλοπαίδειας
αν διαφωνείτε με όσα αναγράφονται σε αυτήν

>>Διαμαρτυρία προς την wikia<<

- Όχι, στις διαφημίσεις που περιέχουν απαράδεκτο περιεχόμενο (άσεμνες εικόνες, ροζ αγγελίες κλπ.)