Δημήτριος Β \Μακεδονία

Ο Δημήτριος Β΄ ο Αιτωλικός (περ. 277 - 229 π.Χ.) υπήρξε βασιλέας της Μακεδονίας κατά την περίοδο 239 - 229 π.Χ., μέλος της Ελληνιστικής Δυναστείας των Αντιγονιδών.

Πατέρας του ήταν ο Αντίγονος Β' ο Γονατάς ^[1] και μητέρα του η Φίλα, συνεπώς συγγένευε άμεσα με δύο από τους επιφανέστερες στρατηγούς του Μεγάλου Αλεξάνδου:

τον Αντίγονο τον Μονόφθαλμο και
τον Σέλευκο τον Νικάτορα.

Η βασιλεία του υπήρξε σχετικά σύντομη και οι πληροφορίες που σήμερα διαθέτουμε για τη ζωή του είναι αποσπασματικές.

Τα πιο αξιοσημείωτα στοιχεία της είναι η διεξαγωγή ενός μακροχρόνιου πολέμου κατά της Αιτωλικής και την Αχαϊκής Ομοσπονδίας,^[2] του λεγόμενου Δημητριακού Πολέμου, καθώς και η ταραγμένη κατάσταση που κλήθηκε να αντιμετωπίσει στην Ήπειρο μετά την κατάλυση της μοναρχίας στη χώρα.

Νεανική Εποχή[]

Ο Δημήτριος γεννήθηκε γύρω στο 277 π.Χ. μερικούς μήνες μετά την παλινόρθωση των Αντιγονιδών στο θρόνο της Μακεδονίας και το γάμο του πατέρα του με τη Φίλα, πριγκίπισσα των Σελευκιδών.^[3]

Γύρω στο 265-260 π.Χ., όσο ο βασιλέας Αντίγονος Β' ο Γονατάς, είχε εμπλακεί στον Χεμωνίδειο Πόλεμο και ήταν απασχολημένος με μάχες κατά των Πτολεμαίων, των Σπαρτιατών, των Γαλατών και τελικά των Αθηναίων, ο βασιλέας της Ηπείρου, Αλέξανδρος Β' ο Ευφυής, άδραξε την ευκαιρία να παραβιάσει τα Μακεδονικά σύνορα.^[4] Ο Αντίγονος έσπευσε στη χώρα του για να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο, ωστόσο, πολλοί από τους άνδρες του τον εγκατέλειψαν με αποτέλεσμα να χάσει τόσο τα εδάφη του στην Ήπειρο, όσο και το θρόνο της Μακεδονίας.^[4] Εν τούτοις, ο γιος του, Δημήτριος, αν και ήταν ακόμη στην εφηβεία, συγκέντρωσε στρατό όσο απουσίαζε ο πατέρας του και όχι μόνο ανέκτησε τη Μακεδονία, αλλά και έδιωξε προσωρινά τον Αλέξανδρο από το θρόνο του.^[α]^[4] Ορισμένοι ιστορικοί, ανάμεσα στους οποίους και ο Γερμανός Ντρόισεν, αμφισβητούν την εγκυρότητα αυτής της πληροφορίας, καθώς θεωρούν πως ο νεαρός πρίγκιπας ήταν υπερβολικά νέος την εποχή εκείνη.^[5]

Διπλωματικοί γάμοι[]

Ο Δημήτριος, σύμφωνα με τις πληροφορίες που διασώζονται μέχρι σήμερα από τις αρχαίες πηγές, σύναψε αρκετούς γάμους, καθένας από τους οποίους έκρυβε κάποιο ξεχωριστό πολιτικό ενδιαφέρον.

Όταν ο Αλέξανδρος, τύραννος της Κορίνθου, απεβίωσε, η διακυβέρνηση της πόλης περιήλθε στη σύζυγό του, Νίκαιας της Κορινθίας.

Ο Αντίγονος επιθυμούσε διακαώς να προσαρτήσει την πόλη στη σφαίρα επιρροής του, ωστόσο γνώριζε ότι μια κατά μέτωπο επίθεση δεν θα είχε εγγυημένο αποτέλεσμα.^[6] Έτσι απέστειλε στην Κόρινθο το Δημήτριο να προσεγγίσει τη Νίκαια ζητώντας την σε γάμο. Ήταν βέβαιος ότι η ηγεμονίδα θα το αποδεχόταν, όπως και έγινε, αν και η άμυνα της Κορίνθου δεν χαλάρωσε στο ελάχιστο.^[6]^[7] Ωστόσο, εν μέσω των γαμήλιων εορτασμών, και ενώ η Νίκαια μετέβαινε με τιμές σε μια θεατρική παράσταση στο φορείο του ίδιου του Αντίγονου, ο ηλικιωμένος βασιλέας αποβιβάστηκε σε κάποιο σημείο και κινήθηκε ταχύτατα προς την Ακροκόρινθο, το κεντρικό φρούριο της πόλης.^[6]^[7] Αν και η πύλη ήταν κλειδωμένη, οι στρατιώτες ευρισκόμενοι σε σύγχυση με το τι έπρεπε να πράξουν καθώς ο Αντίγονος ήταν πλέον πενθερός της ηγεμονίδας τους, την άνοιξαν. Με τον τρόπο αυτό η πόλη περιήλθε στο Μακεδονικό στρατό, ενώ οι εορτασμοί συνεχίζονταν στους δρόμους της πόλης.^[β]^[6]^[7]

Ο Δημήτριος σύναψε αργότερα γάμο με μια πριγκίπισσα των Σελευκιδών, ηγεμόνων της Συρίας. Η νέα του σύζυγος Στρατονίκη και ήταν στην πραγματικότητα εξαδέλφη του, καθώς και οι δύο αποτελούσαν έγγονους του Δημητρίου του Πολιορκητού.^[8] Το ζεύγος απέκτησε μία κόρη, την Απάμα, η οποία αργότερα νυμφεύτηκε το βασιλέα της Βιθυνίας, Προυσία Α', και γέννησε τον διάδοχό του, Προυσία Β.

Όταν ο Αλέξανδρος Β' της Ηπείρου απεβίωσε, η χήρα βασίλισσα Ολυμπιάδα ανέλαβε την κηδεμονία των ανήλικων παιδιών του, καθώς και τη διακυβέρνηση του κράτους.^[9] Συνειδητοποιώντας ότι οι Αιτωλοί επιβουλεύονταν το Ηπειρωτικό τμήμα της Ακαρνανίας, που προήλθε από τον προηγούμενο διαμελισμό της, απευθύνθηκε στη Μακεδονία για βοήθεια.^[9] Ως επισφράγιση της συμμαχίας πρότεινε την κόρη της, Φθία ως σύζυγό του.^[9] Ο Δημήτριος δέχθηκε την πρόταση, κάτι που φυσικά εξόργισε τη σύζυγό του, Στρατονίκη. Η τελευταία αναχώρησε τελικά από τη Μακεδονία, επιστρέφοντας στη Συρία,^[9] όπου βασίλευε πλέον ο ανηψιός της Σέλευκος Β΄ ο Καλλίνικος. Εκεί προσπάθησε μάταια να προκαλέσει πόλεμο τιμής ανάμεσα στα δύο κράτη, ωστόσο τελικά βρήκε ατιμωτικό θάνατο στη Σελεύκεια.^[10]

Ορισμένοι μελετητές θεωρούν ότι η Φθία αποτελεί την άγνωστη μητέρα του γιου του Δημητρίου και μετέπειτα βασιλέα της Μακεδονίας, Φιλίππου Ε',^[11] αν και ο Ευσέβιος ονομάζει ρητά ως μητέρα του βασιλέα αυτού, την Χρυσηίδα, μια πρώην αιχμάλωτη την οποία έλαβε ως σύνευνο του ο Δημήτριος.^[12]

Άνοδος στο θρόνο[]

Το 239 π.Χ. ο Αντίγονος απέθανε από φυσικά αίτια σε ηλικία 80 ετών.^[13] Τον διαδέχθηκε ο γιος του, Δημήτριος, ο οποίος είχε συμπληρώσει τα τριάντα του χρόνια και κατά πάσα πιθανότητα είχε ήδη συγκυβερνήσει με τον Αντίγονο για μια περίοδο (προσεγγιστικά από το 257 - 256 π.Χ.).^[3]

Η περίοδος της βασιλείας του δεν είναι γνωστή με ιδιαίτερες λεπτομέρειες.

Στις αρχαίες πηγές εντοπίζουμε αποσπασματικές αναφορές στο όνομά του, οι οποίες κυρίως αφορούν τη δράση του στο στρατιωτικό πεδίο. Ο Ευσέβιος ανάμεσα στα κατορθώματα του Δημητρίου κατονομάζει την κατάκτηση της Λιβυής και της Κυρήνης - πράγμα που δεν επιβεβαιώνεται από κάπου αλλού - ενώ επέτυχε να διατηρήσει ανέπαφη τη σφαίρα επιρροής που κληρονόμησε από τον Αντίγονο.^[12]

Στο βορρά, μαρτυρίες θέλουν τους Παίονες να ανεξαρτητοποιούνται από τους Μακεδόνες κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Δημητρίου.^[14] Στην ανατολή η Χαλκιδική και οι ακτές τουλάχιστον μέχρι τους Φιλίππους άνηκαν ακόμη στη σφαίρα επιρροής των Αντιγονιδών.^[14] Η Εύβοια με τη σειρά της βρισκόταν υπό την επίβλεψη των Μακεδόνων.^[15] Η Αθήνα, παρ' όλο που τυπικά δεν ήταν υπό κατάληψη, αποτελούσε ισχυρό προπύργιο των Μακεδόνων, διαθέτοντας οχυρά στον Πειραιά και τη Μουνιχία.^[15] Τέλος, στην Πελοπόννησο, φιλικά προσκείμμενες στους Μακεδόνες ήταν οι πόλεις Μεγαλόπολη, Άργος, Ορχομενός και Φλειούς, όλες υπό το καθεστώς τυραννίδας.^[15] Ο Αντίγονος σε γενικές γραμμές ακολούθησε την πολιτική του πατέρα του, καλλιεργώντας φιλικές σχέσεις με τους τυράννους που διοικούσαν τις διάφορες πόλεις της Πελοποννήσου και υποστηρίζοντάς τους κατά της Αχαϊκής Συμπολιτείας.^[16]

Παράλληλα κληρονόμησε και μια σειρά από προβλήματα διπλωματικής φύσης.

Η αυξανόμενη επιρροή της Αιτωλικής Συμπολιτείας αποτελούσε απειλή για τα εδάφη του Δημητρίου στη Θεσσαλία, ενώ το γεγονός ότι οι Αιτωλοί έλεγχαν την δίοδο των Θερμοπυλών καθιστούσε προβληματική την επικοινωνία με το νότο.^[14]

Επιπροσθέτως στην Πελοπόννησο, η Αχαϊκή Συμπολιτεία υπό το στρατηγό Άρατο παρενοχλούσε τους τυράννους που υποστήριζαν οι Μακεδόνες, οι οποίοι προφανώς χρησίμευαν ως γραμμή άμυνας κατά των επιθέσεων από το νότο (και ιδιαίτερα από τους Πτολεμαίους).^[14] Πέραν προσωπικής τους περιοχής και της πόλης της Σικυώνας, οι Αχαιοί είχαν προσαρτήσει μια εκτεταμένη περιοχή στο Σαρωνικό Κόλπο που περιελάμβανε τα Μέγαρα, την Κόρινθο, την Επίδαυρο και την Τροιζήνα, ενώ διέθεταν και την υποστήριξη της Σπάρτης.^[15]

Δημητριακός Πόλεμος[]

Σύμφωνα με τη μαρτυρία του ιστορικού Πολύβιου ο Δημήτριος ενεπλάκη σε πόλεμο με την Αιτωλική Συμπολιτεία.^[2] Από το γεγονός αυτό, που αποτελεί και το χαρακτηριστικότερο της βασιλείας του, έλαβε την επωνυμία «Αιτωλικός», ενώ η εν λόγω σύγκρουση αποκαλείται συχνά από τους μελετητές ως «Δημητριακός Πόλεμος». Οι λεπτομέρειες του πολέμου είναι πρακτικά άγνωστες σε εμάς, εικάζεται ωστόσο ότι σχετιζόταν με την κυριαρχία στην περιοχή της Ακαρνανίας.

Κατά τη διάρκεια του πολέμου, στο πλευρό των Αιτωλών συντάχθηκε η Αχαϊκή Συμπολιτεία, με τα δύο ομοσπονδιακά κράτη να συνάπτουν προσωρινή εκεχειρία, παρά το γεγονός ότι συχνά τα συμφέροντά τους ήταν αντικρουόμενα.^[16] Κύριος αντίπαλος του Δημητρίου αναδείχθηκε ο στρατηγός Άρατος, ο Σικυώνιος. Ο τελευταίος έτρεφε βαθειά αντιμακεδονικά συναισθήματα, ενώ παράλληλα επιθυμούσε έντονα την κατάληψη των Αθηνών.^[17] Επιφανέστερος των Αιτωλών την περίοδο αυτή ήταν ο στρατηγός Πανταλέων.

Όπως, προλέχθηκε ο Δημήτριος σύναψε ισχυρούς δεσμούς με την Ήπειρο όταν δέχθηκε για σύζυγο την πριγκίπισσα των Αιακιδών, Φθία.

Δεν είναι προφανές γιατί ο βασιλέας δέχτθκε αυτή την επιγαμία, η οποία και θα τον έφερνε με μαθηματική ακρίβεια σε ρήξη με την Αιτωλική Συμπολιτεία. Υπάρχουν πολλές θεωρίες, αν και η επικρατούσα θέλει τους Μακεδόνες να προσπαθούν να παρεμποδίσουν με τη μέθοδο αυτή την προσάρτηση της Ηπείρου στην επικράτεια των Αιτωλών.^[18] Η αποστολή μακεδονικού στρατού στην Ήπειρο με στόχο την προστασία της Δυτικής Ακαρνανίας δεν καταγράφεται ρητά σε κάποια πηγή. Ωστόσο ο Στράβων αναφέρει ότι τα Μακεδονικά στρατεύματα ανάγκασαν τους κατοίκους μιας πόλης με το όνομα Πλεύρον να μεταφέρουν αργότερα την πόλη τους σε νέα τοποθεσία, καθώς η παλαιά καταστράφηκε.^[19]

Είναι γνωστό ότι κατά τη διάρκεια του πολέμου ο Δημήτριος πραγματοποίησε εισβολή στη Βοιωτία η οποία είχε ταχθεί με το στρατόπεδο των Συμπολιτειών. Σύμφωνα με τον Πολύβιο, κατά την άφιξη των Μακεδόνων η Βοιωτική Ομοσπονδία διακήρυξε άμεσα την απομάκρυνσή του από το πλευρό των Αιτωλών και υποτάχθηκε απόλυτα στη βούληση των Μακεδόνων.^[2]

Σημαντικό πλήγμα για το Δημήτριο υπήρξε ωστόσο η προσάρτηση το 235 π.Χ. της Μεγαλόπολης στην Αχαϊκή Συμπολιτεία, μετά από διαπραγματεύσεις ανάμεσα στον Άρατο και τον τύραννο της πόλης, Λυδιάδα.^[18]

Ένταση στην Ήπειρο[]

Ενώ μαινόταν ο Δημητριακός Πόλεμος η Δυναστεία των Αιακιδών στην Ήπειρο οδηγήθηκε στη δύση της μετά το θάνατο της τελευταίας της βασίλισσας, της Δηιδάμειας, το 233 π.Χ.

Μοναδικό μέλος της βασιλικής οικογένειας εν ζωή ήταν η Νηρηΐς, κόρη του περίφημου Πύρρου Α' του Μεγάλου και σύζυγος του τυράννου των Συρακουσών Γέλωνος Β'.^[20] Η μοναρχία καταλύθηκε και οι Ηπειρωτικές πόλεις συνασπίστηκαν σε ομοσπονδιακό κράτος, το «Κοινόν των Ηπειρωτών».

Η πολιτική κατάσταση χαρακτηριζόταν ακόμη από ένταση όταν οι Αιτωλοί εισήλθαν στην Ακαρνανία με επεκτατικές διαθέσεις. Το Μέδιο, το οποίο και πολιορκήθηκε στενά, δελέασε το Δημήτριο με την υπόσχεση αμοιβής προκειμένου να λάβει βοήθεια. Ο βασιλέας με τη σειρά του απευθύνθηκε στον ηγεμόνα των Αρδιαίων Ιλλυριών, Άγρων, προκειμένου να στείλει στρατιωτική βοήθεια.^[21] Η πόλη σώθηκε το 231 π.Χ.,^[22] εν τούτοις ο Άγρων γεμάτος αυτοπεποίθηση θέλησε να προχωρήσει την εκστρατεία του. Ο θάνατος τον πρόλαβε καθώς ασθένησε από πλευρίτιδα,^[23]

Εν τούτοις η σύζυγός του, Τεύτα, αποφάσισε να συνεχίσει τις εχθροπραξίες:

ένα τμήμα Ιλλυρικού στρατού προσέβαλε την Ηλεία και τη Μεσσηνία, ενώ
ένα δεύτερο την Ήπειρο.^[24]

Οι Ηπειρώτες, απελπισμένοι, στράφηκαν στους Αιτωλούς και τους Αχαιούς για βοήθεια. Εν τούτοις όταν ο κίνδυνος παρήλθε, διαπραγματεύτηκαν με τους Ιλλυριούς συμφωνώντας στη συνεργασία των δύο λαών και απομακρύνθηκαν από τις Συμπολιτείες το 230 π.Χ.^[25] Το 229 π.Χ., ένας νέος στρατός των Ιλλυριών λεηλάτησε την ακτή της Ηπείρου, κατανίκησε ένα στόλο της Αχαϊκής και της Αιτωλικής Συμπολιτείας στους Παξούς και κατέλαβε την Κέρκυρα όπου εγκαταστάθηκε ιλλυρική φρουρά υπό το Δημήτριο τον Φάριο. Με τη σειρά της η Επίδαμνος πολιορκήθηκε.^[26]

Παράλληλα, το 230 π.Χ. οι κτίσεις του Δημητρίου, με αφετηρία την Ήπειρο, δέχθηκαν επιθέσεις από τους Δαρδάνους, οι οποίοι υποχρέωσαν σε ήττα το Μακεδόνα βασιλέα.^[27]

Θάνατος[]

Ο Δημήτριος κυβέρνησε συνολικά για δέκα έτη, με το θάνατό του να λαμβάνει χώρα αιφνιδιαστικά, την εποχή που οι Ρωμαίοι επενέβησαν για πρώτη φορά στην Ιλλυρία.^[16]

Ο θάνατος του Μακεδόνα βασιλέα, σύμφωνα με τον Πολύβιο, άφησε έκθετους τους τυράννους των διαφόρων πόλεων της Πελοποννήσου, των οποίων υπήρξε προστάτης και παροχέας αγαθών. Έτσι ο ένας μετά τον άλλο, επέστρεψαν την εκτελεστική εξουσία στους συμπολίτες τους, που με τη σειρά τους ένωσαν τις δυνάμεις τους με την Αχαϊκή Συμπολιτεία.^[16]

Πεθαίνοντας ο Δημήτριος άφησε κληρονόμο του θρόνου του το υιο του, Φίλιππο Ε'. Ο τελευταίος ωστόσο ήταν ακόμη σε παιδική ηλικία, και έτσι οι επιφανείς Μακεδόνες, φοβούμενοι την αναρχία που ίσως εκσπούσε, κάλεσαν τον πρώτο εξάδελφο του αποθανόντος βασιλέα (και επίσης εγγονό του Δημητρίου Α' του Πολιορκητού), τον Αντίγονο Γ', να αναλάβει τη διακυβέρνηση.^[1] Τον συνέζευξαν με τη μητέρα του Φιλίππου και του έδωσαν τα αξιώματα του αντιβασιλέως και του αρχιστράτηγου.

Όταν διέγνωσαν ότι επρόκειτο για ικανό κυβερνήτη, ωφέλιμο για το γενικό καλό, του απέδωσαν τον πλήρη τίτλο του βασιλέα.^[1]^[20] Μετά το θάνατο του τελευταίου το 221 π.Χ., ο δεκαεπτετής πλέον Φίλιππος, δεν παρέλαβε απλώς μία Μακεδονία και πάλι ισχυρή, αλλά επέδειξε και αξιοσημείωστες ικανότητες, οδηγώντας τους υπηκόους του να πιστέψουν ότι ίσως είχε τη δύναμη να χαρίσει στη Μακεδονία και πάλι μεγάλο μέρος από τη απωλεσθείσα αίγλη της.^[1]

Χρονολόγιο[]

Έτος	Γεγονός
περ. 276 π.Χ.	Γέννηση του Δημητρίου Β΄, γιου του βασιλέα της Μακεδονίας, Αντίγονος Β' του Γονατά και της Φίλας της Σύρας.
273 π.Χ.	Εισβολή του Πύρρου της Ηπείρου στη Μακεδονία.
272 π.Χ.	Εκστρατεία του Πύρρου στη νότια Ελλάδα. Μετά από σειρά μαχών με τον Αντίγονο, σκοτώνεται στο Άργος.
	Κατάκτηση της Μακεδονίας από το γιο του Πύρρου, τον Αλέξανδρο Β'. Ο Δημήτριος τον απωθεί με επιτυχία.
251 π.Χ.	Ο Άρατος από τη Σικυώνα θανατώνει τον τύραννο της πόλης, το Νικοκλή.
	Γάμος του Δημητρίου με τη Νίκαια στην Κόρινθο και κατάληψη της πόλης.
243 π.Χ.	Κατάληψη της Κορίνθου από τον Άρατο.
242 π.Χ.	Η προσπάθεια του Άγιδος Δ' στη Σπάρτη για κοινωνική μεταρρύθμιση αποτυγχάνει.
241 π.Χ.	Ο Άτταλος Α' διαδέχεται τον Ευμένη Α' της Περγάμου.
240 π.Χ.	Αντιμακεδονική συμμαχία ανάμεσα στην Αχαϊκή και Αιτωλική Συμπολιτεία.
239 π.Χ.	Θάνατος του Αντίγονου Β' του Γονατά και άνοδος στο θρόνο του Δημήτριου τον Αιτωλικό. Πιθανό έτος έναρξης του Δημητριακού Πολέμου.
238 π.Χ.	Γέννηση του Φιλίππου Ε', γιου του Δημητρίου Αιτωλικού και της Χρυσηίδας.
237 π.Χ.	Ο Κλεομένης Γ' γίνεται βασιλέας στη Σπάρτη.
236 π.Χ.	Εισβολή του Δημητρίου στη Βοιωτία.
235 π.Χ.	Ο Δημήτριος αποτρέπει αιφνιδιαστική επίθεση στο Άργος και την Αθήνα από τον Άρατο. Ένταξη της Μεγαλόπολης στην Αχαϊκή Συμπολιτεία.
	Ανατροπή της μοναρχίας στην Ήπειρο. Οι κάτοικοι της Ακαρνανίας ζητούν τη βοήθεια του Δημητρίου κατά την επίθεση στη χώρα τους από τους Αιτωλούς. Ο Δημήτριος στέλνει τους Ιλλυριούς να τους βοηθήσουν.
233 π.Χ.	Η Αμβρακία και η Αμφιλοχία συνασπίζονται με τους Αιτωλούς.
231 π.Χ.	Οι Ιλλυριοί νικούν τους Αιτωλούς, αλλά επιτίθενται στην Ήπειρο. Η τελευταία ζητά τη βοήθεια των Συμπολιτειών.
230 π.Χ.	Η Ήπειρος αποκηρύσσει τις Συμπολιτείες και έρχεται σε συννενόηση με τους Ιλλυριούς. Παράλληλα οι Δάρδανοι έρχονται σε σύγκρουση με τους Μακεδόνες.
229 π.Χ.	Οι Ιλλυριοί αναδεικνύονται νικητές σε ναυμαχία στους Παξούς, ενώ λίγο αργότερα καταλαμβάνουν την Κέρκυρα. Η Επίδαμνος πολιορκείται.
229 π.Χ.	Απρόσμενος θάνατος του Δημητρίου. Διάδοχός του ορίζεται ο εξάδελφός του Αντίγονος Γ' ο Δώσων ως επίτροπος του ανήλικου Φιλίππου Ε΄.

Ο Ευσέβιος στο «Χρονικό» του αναφέρει ότι ο Δημήτριος νίκησε τον πατέρα του Αλεξάνδρου, Πύρρο της Ηπείρου, σε μάχη στα Δέρδια.^[28]
Η Κόρινθος καταλήφθηκε τελικά το 243 π.Χ. από τον Άρατο εκ μέρους της Αχαϊκής Συμπολιτείας, πρίν ανέλθει ο Δημήτριος στο θρόνο της Μακεδονίας.

Υποσημειώσεις[]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 Πλούταρχος, «Βίοι Παράλληλοι: Αιμίλιος Παύλος», §8
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Πολύβιος, «Ιστορίαι», 20.5
↑ ^3,0 ^3,1 Lemprière Hammond, Walbank, σελ. 317.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Ιουστίνος, «Επιτομή της Ιστορίας του Πομπήιου Τρώγου», 26.2
↑ Smith (1870)
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 Πλούταρχος, «Βίοι Παράλληλοι: Άρατος», §17
↑ ^7,0 ^7,1 ^7,2 Πολύαινος, «Στρατηγήματα», Αντίγονος
↑ Ευσέβιος, «Χρονικό», σελ. 249
↑ ^9,0 ^9,1 ^9,2 ^9,3 Ιουστίνος, «Επιτομή της Ιστορίας του Πομπήιου Τρώγου», 28.1
↑ Lemprière Hammond, Walbank, σελ. 322.
↑ Διόδωρος ο Σικελιώτης, «Ιστορική Βιβλιοθήκη», 28.11
↑ ^12,0 ^12,1 Ευσέβιος, «Χρονικό», σελ. 237
↑ Ευσέβιος, «Χρονικό», σελ. 241
↑ ^14,0 ^14,1 ^14,2 ^14,3 Lemprière Hammond, Walbank, σελ. 318.
↑ ^15,0 ^15,1 ^15,2 ^15,3 Lemprière Hammond, Walbank, σελ. 321.
↑ ^16,0 ^16,1 ^16,2 ^16,3 Πολύβιος, «Ιστορίαι», 2.44
↑ Πλούταρχος, «Βίοι Παράλληλοι: Άρατος», §34
↑ ^18,0 ^18,1 Lemprière Hammond, Walbank, σελ. 323. Σφάλμα παραπομπής: Invalid <ref> tag; name "mak323" defined multiple times with different content
↑ Στράβων, «Γεωγραφικά», 10.2.4
↑ ^20,0 ^20,1 Ιουστίνος, «Επιτομή της Ιστορίας του Πομπήιου Τρώγου», 28.3
↑ Πολύβιος, «Ιστορίαι», 2.2
↑ Πολύβιος, «Ιστορίαι», 2.3
↑ Πολύβιος, «Ιστορίαι», 2.4
↑ Πολύβιος, «Ιστορίαι», 2.5
↑ Πολύβιος, «Ιστορίαι», 2.6
↑ Πολύβιος, «Ιστορίαι», 2.9 - 2.10
↑ Ιουστίνος, «Επιτομή της Ιστορίας του Πομπήιου Τρώγου: Πρόλογοι», §28
↑ Ευσέβιος, «Χρονικό», σελ. 243

Εσωτερική Αρθρογραφία[]

Βιβλιογραφία[]

Πρωτογενείς πηγές (Έλληνες και Ρωμαίοι)

Διόδωρος Σικελιώτης, «Ιστορική Βιβλιοθήκη», Αγγλικά
Ευσέβιος ο Καισαρείας, «Χρονικό», Αγγλικά
Ιουστίνος, «Επιτομή της Ιστορίας του Πομπήιου Τρώγου», Λατινικά, Αγγλικά, Γαλλικά
Ιουστίνος, «Επιτομή της Ιστορίας του Πομπήιου Τρώγου: Πρόλογοι», Αγγλικά
Πλούταρχος, «Βίοι Παράλληλοι: Αιμίλιος Παύλος», Αρχαία Ελληνικά, Αγγλικά
Πλούταρχος, «Βίοι Παράλληλοι: Άρατος», Αρχαία Ελληνικά, Αγγλικά
Πολύαινος, «Στρατηγήματα», Αγγλικά
Πολύβιος, «Ιστορίαι», Αγγλικά
Στράβων, «Γεωγραφικά», Αρχαία Ελληνικά, Αγγλικά

Δευτερογενείς πηγές

Lemprière Hammond, Nicholas Geoffrey; Walbank, Frank William (1988). «A History of Macedonia: 336-167 B.C». Οξφόρδη: Oxford University Press. ISBN 0198148151.

William Smith (1870). «Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology: Demetrius II». http://www.ancientlibrary.com/smith-bio/0971.html. Ανακτήθηκε την 24 Αυγούστου 2010.
Lendering, Jona (2006). «Demetrius II». Articles on Ancient History. Livius.org. http://www.livius.org/de-dh/demetrius/demetrius_ii.html. Ανακτήθηκε την 24 Αυγούστου 2010.
Lemprière Hammond, Nicholas Geoffrey; Walbank, Frank William (1988). «A History of Macedonia: 336-167 B.C». Οξφόρδη: Oxford University Press. ISBN 0198148151.
Donnelly Carney, Elizabeth (Ιούνιος 2000). «Women and Monarchy in Macedonia». University of Oklahoma Press. σελ. σελ. 189-190. ISBN 978-0806132129. http://books.google.gr/books?id=ZbI2hZBy_EkC&pg=PA191&lpg=PA191&dq=%CE%94%CF%8E%CF%83%CF%89%CE%BD&source=bl&ots=qZjNlsKjEn&sig=z3WC3ZEsDDBBjuHxl-1fU71sIGU&hl=el&ei=WJV2TO6qMYyP4QbPoKiVBg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=7&ved=0CDgQ6AEwBjge#v=onepage&q&f=false.

Ιστογραφία[]

Κίνδυνοι Χρήσης

Αν και θα βρείτε εξακριβωμένες πληροφορίες
σε αυτήν την εγκυκλοπαίδεια
ωστόσο, παρακαλούμε να λάβετε σοβαρά υπ' όψη ότι
η "Sciencepedia" δεν μπορεί να εγγυηθεί, από καμιά άποψη,
την εγκυρότητα των πληροφοριών που περιλαμβάνει.

"Οι πληροφορίες αυτές μπορεί πρόσφατα
να έχουν αλλοιωθεί, βανδαλισθεί ή μεταβληθεί από κάποιο άτομο,
η άποψη του οποίου δεν συνάδει με το "επίπεδο γνώσης"
του ιδιαίτερου γνωστικού τομέα που σας ενδιαφέρει."

Πρέπει να λάβετε υπ' όψη ότι
όλα τα άρθρα μπορεί να είναι ακριβή, γενικώς,
και για μακρά χρονική περίοδο,
αλλά να υποστούν κάποιο βανδαλισμό ή ακατάλληλη επεξεργασία,
ελάχιστο χρονικό διάστημα, πριν τα δείτε.

Επίσης,
Οι διάφοροι "Εξωτερικοί Σύνδεσμοι (Links)"
(όχι μόνον, της Sciencepedia
αλλά και κάθε διαδικτυακού ιστότοπου (ή αλλιώς site)),
αν και άκρως απαραίτητοι,
είναι αδύνατον να ελεγχθούν
(λόγω της ρευστής φύσης του Web),
και επομένως είναι ενδεχόμενο να οδηγήσουν
σε παραπλανητικό, κακόβουλο ή άσεμνο περιεχόμενο.
Ο αναγνώστης πρέπει να είναι
εξαιρετικά προσεκτικός όταν τους χρησιμοποιεί.

- Μην κάνετε χρήση του περιεχομένου της παρούσας εγκυκλοπαίδειας
αν διαφωνείτε με όσα αναγράφονται σε αυτήν

>>Διαμαρτυρία προς την wikia<<

- Όχι, στις διαφημίσεις που περιέχουν απαράδεκτο περιεχόμενο (άσεμνες εικόνες, ροζ αγγελίες κλπ.)

[aemilius8-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 Πλούταρχος, «Βίοι Παράλληλοι: Αιμίλιος Παύλος», §8

[war-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 Πολύβιος, «Ιστορίαι», 20.5

[mak317-3] 3,0 ^3,1 Lemprière Hammond, Walbank, σελ. 317.

[jus262-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Ιουστίνος, «Επιτομή της Ιστορίας του Πομπήιου Τρώγου», 26.2

[smith-5] Smith (1870)

[aratus17-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 Πλούταρχος, «Βίοι Παράλληλοι: Άρατος», §17

[poly61-7] 7,0 ^7,1 ^7,2 Πολύαινος, «Στρατηγήματα», Αντίγονος

[8] Ευσέβιος, «Χρονικό», σελ. 249

[jus281-9] 9,0 ^9,1 ^9,2 ^9,3 Ιουστίνος, «Επιτομή της Ιστορίας του Πομπήιου Τρώγου», 28.1

[mak322-10] Lemprière Hammond, Walbank, σελ. 322.

[11] Διόδωρος ο Σικελιώτης, «Ιστορική Βιβλιοθήκη», 28.11

[chris-12] 12,0 ^12,1 Ευσέβιος, «Χρονικό», σελ. 237

[13] Ευσέβιος, «Χρονικό», σελ. 241

[mak318-14] 14,0 ^14,1 ^14,2 ^14,3 Lemprière Hammond, Walbank, σελ. 318.

[mak321-15] 15,0 ^15,1 ^15,2 ^15,3 Lemprière Hammond, Walbank, σελ. 321.

[poly244-16] 16,0 ^16,1 ^16,2 ^16,3 Πολύβιος, «Ιστορίαι», 2.44

[17] Πλούταρχος, «Βίοι Παράλληλοι: Άρατος», §34

[mak323-18] 18,0 ^18,1 Lemprière Hammond, Walbank, σελ. 323. Σφάλμα παραπομπής: Invalid <ref> tag; name "mak323" defined multiple times with different content

[19] Στράβων, «Γεωγραφικά», 10.2.4

[jus283-20] 20,0 ^20,1 Ιουστίνος, «Επιτομή της Ιστορίας του Πομπήιου Τρώγου», 28.3

[21] Πολύβιος, «Ιστορίαι», 2.2

[22] Πολύβιος, «Ιστορίαι», 2.3

[23] Πολύβιος, «Ιστορίαι», 2.4

[24] Πολύβιος, «Ιστορίαι», 2.5

[25] Πολύβιος, «Ιστορίαι», 2.6

[26] Πολύβιος, «Ιστορίαι», 2.9 - 2.10

[27] Ιουστίνος, «Επιτομή της Ιστορίας του Πομπήιου Τρώγου: Πρόλογοι», §28

[28] Ευσέβιος, «Χρονικό», σελ. 243

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]