Science Wiki
Register
Advertisement

Ηλιοκεντρισμός

Heliocentrism


Model-Heliocentric-01-goog

Ηλιοκεντρισμός
σύμφωνα με τον Κοπέρνικο

Geocentrism-Heliocentrism-01-goog

Γαιοκεντρισμός
Ηλιοκεντρισμός

Heliocentrism-Geoceontrism-01-goog

Γαιοκεντρισμός Ηλιοκεντρισμός

Astronomers-Aristarchus-01-goog

Αρίσταρχος

Model-Heliocentric-02-goog

Ηλιοκεντρισμός
σύμφωνα με τον Kepler

Models-Geocentric-Heliocentric-01-goog

Γαιοκεντρισμός
Ηλιοκεντρισμός
Earth-centered models can make accurate predictions
if you build them correctly
but the orbits look crazy

- Μία Κοσμολογική Θεωρία

Ετυμολογία[]

Η ονομασία "Ηλιοκεντρισμός" σχετίζεται ετυμολογικά με την λέξη "Ήλιος".

Εισαγωγή[]

Αντίθετο πρότυπο του Ηλιακού Συστήματος από τον γαιοκεντρισμό, τοποθετεί τον Ήλιο στο κέντρο και την Γη και τους άλλους πλανήτες να περιφέρονται γύρω του.

Αυτός που ανακάλυψε τον ηλιοκεντρισμό θεωρείται ότι είναι ο Πολωνός Κοπέρνικος (1473 - 1543), γι' αυτό και ονομάστηκε «Κοπερνίκειο σύστημα».

Ωστόσο, όμως, ο πρώτος που υποστήριξε την ηλιοκεντρική άποψη ήταν ο Αρίσταρχος ο Σάμιος, αστρονόμος και ερευνητής της Βιβλιοθήκης και του Μουσείου της Αλεξάνδρειας (320; - 250 π.X.), που με τη θεωρία του αυτή εξηγούσε και τις κινήσεις των ουρανίων σωμάτων.

H άποψή του ήταν φοβερά «αιρετική» για την εποχή της. Υπάρχει η πληροφορία ότι ο στωικός φιλόσοφος Κλεάνθης, ζήτησε να κατηγορηθεί ο Αρίσταρχος για ασέβεια και να τιμωρηθεί.

Ισως, οι αντιδράσεις αυτές έγιναν αιτία να μη σωθεί το σχετικό σύγγραμμα του Σάμιου αστρονόμου. Το αναφέρει, όμως, ρητά ο Αρχιμήδης (287-212 π.X.), λέγοντας, στο βιβλίο του "Περί ψαμάθου":

«Ο Αρίσταρχος ο Σάμιος δημοσίευσε ένα βιβλίο για ορισμένες υποθέσεις, όπου υποθέτει ότι οι Απλανείς Αστέρες και ο Ήλιος παραμένουν ακίνητοι, η δε Γη περιφέρεται γύρω από τον Ήλιο στην περιφέρεια ενός κύκλου, ο οποίος [Ήλιος] παραμένει στο κέντρο της τροχιάς».

Ο Κοπέρνικος, γνώστης της Ελληνικής γλώσσας, στο χειρόγραφο του βιβλίου του "Περί περιφορών των ουρανίων σωμάτων (De revolutionibus orbium celestium)", έγραφε:

«Ο Φιλόλαος (Πυθαγόρειος φιλόσοφος του 5ου αιώνα π.Χ.) θεωρούσε στην κίνηση της Γης ... την ίδια άποψη είχε και ο Σάμιος Αρίσταρχος ... όπως είχε σχολιασθεί και από τον Αριστοτέλη, ο οποίος όμως απέρριπτε αυτή τη θεωρία» (μετάφραση από τα λατινικά).

Όμως, στο χειρόγραφο που έδωσε στον εκδότη του για εκτύπωση, ο Κοπέρνικος, αφαίρεσε δυο σελίδες, αυτές ακριβώς που μνημονεύουν την προγενέστερη ανακάλυψη του Αρίσταρχου.

Χρονολογική Εξέλιξη[]

Πολλοί θεωρούν ότι ο Πυθαγόρειος Έκφαντος ο Κροτωνιάτης (όχι ο ομώνυμος Συρακούσιος) ήταν ο πρώτος που τόλμησε, φανερά, να διατυπώσει, ως ενδεχόμενη πιθανότητα, την Ηλιοκεντρική άποψη (5ος αιώνας π.Χ.)

Λίγο αργότερα ή ταυτόχρονα, ο επίσης Πυθαγόρειος Φιλόλαος ο Κροτωνιάτης την ενστερνίσθηκε και την υποστήριξε πλήρως (5ος αιώνας π.Χ.)

Όμως, παράλληλα υποστήριξε και πολλά παράλογα και έτσι τελικά ο ιδεαλιστής Πλάτων αλλά και ο ορθολογιστής Αριστοτέλης την απέρριψε και το μοντέλο αγνοήθηκε.

Ακολούθησε ο Ηρακλείδης ο Ποντικός (μέσα 4ου αιώνα π.Χ.) που την επανέφερε στο προσκήνιο.

Η κορύφωση έγινε με τον Αρίσταρχο τον Σάμιο που πρέπει να επεξεργάσθηκε αρκετές λεπτομέρειες (τέλη 4ου αιώνα)

Όμως οι γίγαντες της Αστρονομίας ο Ερατοσθένης ο Κυρηναίος (3ος αιώνας) και ο Ίππαρχος ο Ρόδιος (2ος αιώνας π.Χ.) που χρησιμοποίησαν πολλά μαθηματικά και έκαναν πολλές μετρήσεις είδαν ότι ο ηλιοκεντρισμός δεν συμφωνούσε με αυτές.

Το καθοριστικό πλήγμα στον Ηλιοκεντρισμό επέφερε ο κορυφαίος πάντων των αστρονόμων της αρχαιότητας Κλαύδιος Πτολεμαίος (2ος αιώνας μ.Χ.) που με την μαθηματική θεωρία των επικύκλων έβαλε κυριολεκτικά την ταφόπλακα σε οποιαδήποτε αστρονομική θεωρία είχε διατυπωθεί πριν απο αυτόν

Η ακρίβεια του Πτολεμαϊκού προτύπου μπορεί να συγκριθεί (αναλογικά) με την ακρίβεια της Κβαντικής Φυσικής στην Σύγχρονη Εποχή.

Κανείς δεν τόλμησε να αμφισβητήσει, στους επόμενους αιώνες, τις απίστευτα ακριβείς προβλέψεις του.

Έπρεπε να βελτιωθούν αρκετά τα αστρονομικά όργανα ώστε τον 15ο αιώνα μ.Χ. για να αρχίσουν να γίνονται ακριβέστερες μετρήσεις που να δίνουν αποκλίσεις τόσο σημαντικές ώστε να αρχίσουν να κλονίζουν το Πτολεμαϊκό Κοσμολογικό Πρότυπο.

Ανάλυση[]

Οι Έλληνες, Βαβυλώνιοι, Αιγύπτιοι, Ασσύριοι, Χαλδαίοι, Κινέζοι μελετούσαν λεπτομερώς τον ουρανό, είτε για να προβλέπουν τις μεταβολές του καιρού, είτε για να έχουν συγκεκριμένη εικόνα για την πάροδο του χρόνου, ή για να μετρούν αποστάσεις. Κάθε μέρα παρατηρούσαν τις θέσεις του Ήλιου στον ουρανό και κάθε νύκτα τα άστρα και τους πλανήτες μέχρι την επόμενη ημέρα. Το έδαφος που πατούσαν ήταν στέρεο και σταθερό, επομένως ήταν φυσικό να υποθέσουν ότι αυτό που κινείται είναι τα ουράνια σώματα ως προς την ακίνητη Γη, και όχι το αντίθετο. Συνεπώς, οι πρώτοι παρατηρητές του ουρανού ανέπτυξαν μια θεώρηση του Κόσμου στην οποία η Γη ήταν μια ακίνητη σφαίρα στο κέντρο ενός σύμπαντος που περιφερόταν γύρω της.

Στην πραγματικότητα, συμβαίνει το αντίθετο, η Γη κινείται γύρω από τον Ήλιο αλλά κανείς δεν είχε προτείνει επίμονα αυτή την πιθανότητα μέχρι που εμφανίστηκε ο Φιλόλαος από τον Κρότωνα. Μαθητής της σχολής του Πυθαγόρα τον πέμπτο αιώνα π.Χ., ο Φιλόλαος ήταν ο πρώτος που πρότεινε ότι η Γη βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τον Ήλιο και όχι το αντίθετο.

Τον επόμενο αιώνα, ο Ηρακλείδης ο Ποντικός βασίστηκε στις ιδέες του Φιλολάου, παρ' ότι οι φίλοι του τον θεωρούσαν τρελό και του είχαν δώσει το παρωνύμιο "παραδοξολόγος".

Όμως, αυτός που έθεσε το πρόβλημα σωστά ήταν ο Αρίσταρχος ο Σάμιος, ο οποίος γεννήθηκε μεταξύ του 320 και 310 π.Χ., και πέθανε περίπου το 230 π.Χ. Ο Αρίσταρχος εκτός όμως από την ανάπτυξη του ηλιοκεντρικού μοντέλου συνεισέφερε και στη μέτρηση της απόστασης του Ήλιου από τη Γη, καθώς και την διάμετρο της Σελήνης.

Προσπάθησε να καθαιρέσει την ενστικτώδη (αλλά εσφαλμένη) εικόνα του σύμπαντος, όπου η Γη βρίσκεται στο κέντρο των πάντων. Αντίθετα, στη λιγότερο προφανή (αλλά σωστή) εικόνα του Αρίσταρχου, η Γη περιφέρεται γύρω από τον ακίνητο Ήλιο. Επίσης, είχε δίκαιο όταν ισχυρίστηκε ότι η Γη περιστρέφεται περί τον άξονα της κάθε 24 ώρες, γεγονός που εξηγεί διότι ο Ήλιος εμφανίζεται κάθε ημέρα και εξαφανίζεται κάθε νύκτα.

Εκτός από το ηλιοκεντρικό μοντέλο ο Αρίσταρχος παρατήρησε την κίνηση της Σελήνης διαμέσου της σκιάς της Γης κατά τη διάρκεια μιας έκλειψης Σελήνης. Εκτίμησε ότι η διάμετρος της Γης ήταν 3 φορές μεγαλύτερη από τη διάμετρο της Σελήνης. Χρησιμοποιώντας τον υπολογισμό του Ερατοσθένους ότι η περιφέρεια της Γης ήταν 42.000 km, συμπέρανε ότι η Σελήνη έχει περιφέρεια ίση με 14.000 Km. Σήμερα, είναι γνωστό ότι η Σελήνη έχει περιφέρεια περίπου ίση με 10.916 Km

Αλλά και ο Αναξαγόρας από τις Κλαζομενές υπήρξε ένας ριζοσπαστικός στοχαστής του 5ου π.Χ. αιώνα, που θεωρούσε ότι σκοπός της ζωής ήταν «η εξερεύνηση του Ήλιου, της Σελήνης και του ουρανού». Πίστευε επίσης ότι ο Ήλιος ήταν ένας θερμός λευκός λίθος και όχι μια θεότητα, και ότι οι Αστέρες ήταν επίσης θερμές πέτρες, αλλά βρίσκονταν πολύ μακριά για να θερμάνουν τη Γη.

Αντίθετα, πίστευε ότι η Σελήνη ήταν ένας ψυχρός λίθος που δεν εξέπεμπε φως, αλλά το φως της ήταν απλώς αντανάκλαση του ηλιακού φωτός.

Παρά το εξαιρετικά ανεκτικό διανοητικό περιβάλλον της Αθήνας, όπου ζούσε ο Αναξαγόρας, ήταν επικίνδυνο να ισχυρίζεται κάποιος ότι ο Ήλιος και η Σελήνη ήταν λίθοι και όχι θεοί έτσι, οι αντίπαλοι του τον κατηγόρησαν ως αιρετικό και οργάνωσαν μια εκστρατεία που είχε ως αποτέλεσμα την εξόριση του στη Λάμψακο της Μικράς Ασίας.

Η συνήθεια των Αθηναίων να στολίζουν την πόλη τους με λίθινα είδωλα, έδωσε το 1638 την αφορμή στον Επίσκοπο Τζον Ουίλκινς να επισημάνει την ειρωνεία ότι κατηγόρησαν τον άνθρωπο που μετέτρεψε τους θεούς σε πέτρες, ενώ οι ίδιοι μετέτρεπαν τις πέτρες σε θεούς.

Ο Αρίσταρχος εν συνεχεία βασίσθηκε στην ιδέα του Αναξαγόρα για το φως της Σελήνης. Εάν το φως της Σελήνης ήταν ανακλώμενο ηλιακό φως, τότε έπρεπε να έχουμε ημισέληνο όταν ο Ήλιος, η Σελήνη και η Γη σχηματίζουν ένα ορθογώνιο τρίγωνο. Ο Αρίσταρχος μέτρησε τη γωνία μεταξύ των ευθειών που ενώνουν την Γη με τον Ήλιο και τη Σελήνη, και κατόπιν χρησιμοποίησε τριγωνομετρία για να υπολογίσει το λόγο μεταξύ των αποστάσεων Γης-Σελήνης και Γης-Ήλιου. Βρήκε ότι η γωνία ήταν 87°, πράγμα που σήμαινε ότι ο Ήλιος απείχε από τη Γη περίπου 20 φορές περισσότερο από ό,τι η Σελήνη, και ο προηγούμενος υπολογισμός έχει ήδη δώσει την απόσταση από τη Σελήνη. [Στην πραγματικότητα, η σωστή γωνία είναι 89,85°, και ο Ήλιος απέχει από τη Γη 400 φορές περισσότερο από ό,τι η Σελήνη, όμως ο Αρίσταρχος είχε σαφώς κάνει ό,τι καλύτερο μπορούσε προκειμένου να μετρήσει αυτή τη γωνία με ακρίβεια].

Εντόπισε ότι η Σελήνη και ο Ήλιος έχουν σχεδόν το ίδιο φαινόμενο μέγεθος από τη Γη και συμπέρανε ότι οι διάμετροί τους θα είναι ανάλογοι με την απόστασή τους από τη Γη. Έτσι κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο Ήλιος είχε 20 φορές μεγαλύτερη διάμετρο από τη Σελήνη, κάτι που είναι υπολογιστικά λογικό και σωστό, αλλά επίσης λάθος (αφού στηρίζεται σε λάθος δεδομένα). Η εκτίμησή του όμως αυτή υποδεικνύει ότι ο Ήλιος είναι ξεκάθαρα μεγαλύτερος από τη Γη, κάτι που υποστηρίζει το ηλιοκεντρικό μοντέλο.

Και πάλι, δεν είναι η ακρίβεια το ουσιαστικό στοιχείο: οι Έλληνες είχαν βρει μια αξιόπιστη μέθοδο, η οποία ήταν η κύρια ανακάλυψη, ενώ καλύτερες μετρητικές οδήγησαν τους μεταγενέστερους επιστήμονες πιο κοντά στην πραγματική απάντηση.

Ο Αρίσταρχος ήταν ένας φιλόσοφος, και οι ιδέες του σχετικά με την αστρονομία έγιναν πολύ γνωστές. Μάλιστα, η πεποίθηση του για ένα ηλιοκεντρικό Σύμπαν καταγράφηκε από τον Αρχιμήδη στο έργο του 'Ψαμμίτης': «Υποθέτει ότι οι απλανείς αστέρες και ο Ήλιος παραμένουν ακίνητοι και ότι η Γη χαράζει το δρόμο της γύρω από τον Ήλιο πάνω στην περιφέρεια ενός κύκλου».

Όμως οι άλλοι φιλόσοφοι εγκατέλειψαν εντελώς αυτή την πολύ ακριβή εικόνα του Ηλιακού Συστήματος και η ιδέα ενός ηλιοκεντρικού κόσμου εξαφανίστηκε για τα επόμενα χίλια πεντακόσια έτη. Άραγε, γιατί οι αρχαίοι Έλληνες απέρριψαν την εμπνευσμένη εικόνα του Αρίσταρχου για τον κόσμο και έμειναν προσκολλημένοι σε ένα γεωκεντρικό σύμπαν;

Γεωκεντρικό vs Ηλιοκεντρικού μοντέλου[]

Η επικράτηση της γεωκεντρικής κοσμοθεώρησης έναντι του ηλιοκεντρικού Σύμπαντος του Αρίσταρχου οφειλόταν σε ορισμένες θεωρήσεις των αρχαίων φιλοσόφων.

Αρχικά, τους φαινόταν εντελώς γελοίο να κινείται η Γη περί τον Ήλιο. Ήταν τόσο προφανές ότι ο Ήλιος περιφέρεται περί μιαν ακίνητη Γη, ώστε το αντίθετο ήταν αδιανόητο. Με λίγα λόγια, ένα ηλιοκεντρικό Σύμπαν ήταν αντίθετο στην κοινή λογική. Ωστόσο, οι επιστήμονες δεν πρέπει να επηρεάζονται από την κοινή λογική, διότι ενίοτε η επιστημονική αλήθεια που κρύβουν τα πράγματα έχει πολύ μικρή σχέση μαζί της. Ο Einstein καταδίκασε την Κοινή Λογική, δηλώνοντας ότι δεν είναι τίποτε άλλο παρά «μια συλλογή προκαταλήψεων που έχουμε αποκτήσει κατά την νεότητά μας».

Επιπλέον, το Ηλιακό Σύστημα του Αρίσταρχου παρουσίαζε μια φαινομενική αποτυχία να αντέξει σε εξονυχιστικό επιστημονικό έλεγχο. Ο Αρίσταρχος είχε επινοήσει ένα μοντέλο του Σύμπαντος το οποίο υποτίθεται ότι ήταν συμβατό πραγματικότητα, αλλά δεν ήταν σαφές ότι το μοντέλο του ήταν ακριβές. Περιφερόταν πράγματι η Γη περί τον Ήλιο;

Οι επικριτές του επεσήμαναν τρία αδύναμα σημεία στη θεωρία του Αρίσταρχου.

  • Πρώτον, εάν η Γη κινούνταν, οι Έλληνες θα ένιωθαν ένα συνεχές ρεύμα αέρα και την ίδια στιγμή το έδαφος θα έφευγε κάτω από τα πόδια τους. Ωστόσο, ούτε συνεχής άνεμος υπήρχε, ούτε το έδαφος έφευγε κάτω από τα πόδια τους, επομένως οι Έλληνες συμπέραναν ότι η Γη έπρεπε να είναι ακίνητη. Βέβαια, η Γη όντως κινείται, και ο λόγος που εμείς δεν αισθανόμαστε αυτή τη φανταστική ταχύτητα στο διάστημα είναι επειδή οτιδήποτε στη Γη κινούνται μαζί με αυτή (και η ατμόσφαιρα και το έδαφος).
  • Δεύτερο προβληματικό σημείο ήταν ότι μια κινούμενη Γη δεν συμβιβαζόταν με την άποψη που είχαν οι Έλληνες για τη Βαρύτητα. Η παραδοσιακή άποψη ήταν ότι τα σώματα είχαν την τάση να κινούνται προς το κέντρο του Σύμπαντος όμως η Γη βρισκόταν ήδη στο κέντρο, επομένως, ήταν αδύνατον να κινείται.

Αυτή η θεωρία ήταν απολύτως λογική, επειδή εξηγούσε το γεγονός όταν τα μήλα πέφτουν από τα δέντρα κατευθύνονται προς το κέντρο της Γης, δεδομένου ότι έλκονται από το κέντρο του Σύμπαντος. Όμως εάν ο Ήλιος βρισκόταν στο κέντρο του Σύμπαντος, τότε γιατί τα αντικείμενα πίπτουν προς τη Γη; Αντίθετα, τα μήλα δεν θα έπρεπε να πίπτουν από τα δέντρα αλλά θα έπρεπε να έλκονται προς τον Ήλιο - για την ακρίβεια, οτιδήποτε βρισκόταν πάνω στη Γη θα έπρεπε να έλκεται προς τον Ήλιο. Μπορεί με τη βοήθεια των νόμων του Νεύτωνα να καταλαβαίνουμε γιατί οι πλανήτες κινούνται περί τον Ήλιο και τα αντικείμενα να πίπτουν πάνω στη Γη, ωστόσο αυτή η εξήγηση ήταν πέρα από το περιορισμένο επιστημονικό πλαίσιο των Ελλήνων.

  • Ο τρίτος λόγος για τον οποίο οι φιλόσοφοι απέρριψαν το ηλιοκεντρικό Σύμπαν του Αρίσταρχου ήταν η φαινόμενη έλλειψη οποιασδήποτε μετατόπισης στις θέσεις των αστέρων. Αν η Γη διήνυε τεράστιες αποστάσεις περί τον Ήλιο, τότε θα βλέπαμε το Σύμπαν από διαφορετικές θέσεις στη διάρκεια ενός έτους. Το μεταβαλλόμενο παρατηρητήριο θα σήμαινε μεταβαλλόμενη προοπτική για το Σύμπαν, και οι Αστέρες θα έπρεπε να βρίσκονται σε σχετική κίνηση μεταξύ τους, η οποία είναι γνωστή ως αστρική παράλλαξη. Η απόσταση της Γης από τον Ήλιο είναι 150 εκατομμύρια km, έτσι αν η Γη ήταν σε τροχιά περί τον Ήλιο τότε μετά από έξι μήνες θα βρισκόταν 300 εκατομμύρια χιλιόμετρα μακριά από την αρχική της θέση. Οι Έλληνες θεωρούσαν ότι ήταν αδύνατο να ανιχνεύσουν οποιαδήποτε μετατόπιση μεταξύ των σχετικών θέσεων των Αστέρων κατά τη διάρκεια ενός έτους, παρά την τεράστια μετατόπιση εξ αιτίας της γήινης προοπτικής αν βρισκόμασταν σε τροχιά περί τον Ήλιο.

Ο Κλεάνθης, ένας στωικός φιλόσοφος στην Αθήνα και σύγχρονος του Αρίσταρχου, πίστευε ότι ήταν το καθήκον των Ελλήνων να καταδικάσουν τον Αρίσταρχο τον Σάμιο με την κατηγορία ότι έβαζε σε κίνηση την εστία (κέντρο) του Σύμπαντος (δηλ. τη Γη) και έτσι διαταράσσει την ηρεμία των θεών:

«Ως κινων τήν του κόσμου εστίαν καί ταράσσων τήν των Ολυμπίων (θεων) ηρεμίαν"

Στη μοναδική του εργασία που έχει διασωθεί μέχρι σήμερα «Περί μεγεθών και αποστημάτων Ηλίου και Σελήνης», ο Αρίσταρχος γράφει ότι οι Αστέρες βρίσκονται σε άπειρη απόσταση, και αυτό το θεωρούσε ως εξήγηση για την απουσία ορατής παράλλαξης, δηλαδή της παρατηρούμενης κίνησης των αστέρων καθώς η Γη κινείται γύρω από τον Ήλιο. Στην πραγματικότητα Αστέρες βρίσκονται πολύ μακρύτερα από όσο είχε υποτεθεί στην Αρχαιότητα, το οποίο ερμηνεύει το γεγονός ότι η αστρική παράλλαξη είναι ανιχνεύσιμη μόνο με τηλεσκόπια.

Ο Αρίσταρχος αρχίζει το βιβλίο του "Περί μεγεθών και αποστημάτων Ηλίου και Σελήνης" (δηλαδή αποστάσεων) με 6 υποθέσεις:

  1. Η Σελήνη λαμβάνει φως από τον Ήλιο.
  2. Η Γη έχει λόγο προς τη σφαίρα της Σελήνης ως σημείο προς κέντρο.
  3. Όταν ο παρατηρητής βλέπει φωτισμένο το μισό της Σελήνης γέρνει προς τα μάτια του ο μέγιστος κύκλος της Σελήνης που καθορίζει το σκοτεινό και το φωτεινό της μέρος.
  4. Όταν στην Γη η Σελήνη φαίνεται φωτισμένη κατά το ήμισύ της, τότε αυτή απέχει από τον ήλιο λιγότερο από ένα τεταρτημόριο και μάλιστα ένα τεταρτημόριο μείον το 1 / 30 του (δηλαδή 87ο ) .
  5. Το πλάτος της σκιάς της Γης περιλαμβάνει δύο σελήνες.
  6. Η Σελήνη υποτείνει το 1/15 του ζωδιακού κύκλου.

Τελικά, οι ενδείξεις οδηγούσαν στο συμπέρασμα ότι η Γη δεν κινείται και ότι βρισκόταν στο κέντρο του Σύμπαντος. Βέβαια, η Γη πράγματι περιφέρεται περί τον Ήλιο, και η αστρική παράλλαξη πράγματι υπάρχει, αλλά κάτι τέτοιο δεν μπορούσε να γίνει αντιληπτό από τους Έλληνες διότι οι αστέρες είναι εξαιρετικά απομακρυσμένοι.

Συνοψίζοντας, η Γη όντως κινείται, αλλά η μετατόπιση λόγω παράλλαξης ελαττώνεται γρήγορα με την αύξηση της απόστασης, οι αστέρες φυσικά βρίσκονται πολύ μακριά, και ως εκ τούτου η αστρική παράλλαξη ήταν αδύνατον να ανιχνευθεί με πρωτόγονα μέσα.

Ανάδρομη Κίνηση Πλανήτη Άρη[]

Παρατηρώντας τον ουρανό, προς την κατεύθυνση της Ανατολής, την ίδια ώρα κάθε βράδυ του φθινοπώρου, μπορεί ο καθένας να διακριβώσει την θέση του πλανήτη Άρη, όπως αυτός φαίνεται να μεταξύ των αστερισμών του Ζωδιακού κύκλου, του Υδροχόου ή των Ιχθύων, και να επιβεβαιώσει την προς τα ανατολικά κίνησή του.

Δηλαδή, ο Άρης φαίνεται να κινείται, βαθμιαία τις νύκτες, με κατεύθυνση, από δυτικά προς τα ανατολικά .

Όμως, κάθε 2-2,5 έτη περίπου, υπάρχουν δύο μήνες όπου η θέση του Άρη φαίνεται να αλλάζει κατεύθυνση και να κινείται ανάδρομα (δηλ. σε αντίθετη κατεύθυνση), δηλαδή από ανατολικά προς τα δυτικά.

Αυτή η ανάδρομη κίνηση (ή παλινδρόμηση ή οπισθοδρόμηση) γίνεται αντιληπτή μόνο με την συνεχή αποτύπωση των θέσεων του Άρη στον ουρανό και μόνο αν χαρτογραφηθεί η κάθε του θέση σε διάρκεια αρκετών μηνών.

Αποτυχία Ηλιοκεντρισμού[]

Η ηλιοκεντρική θεωρία, όμως, δεν βρήκε υποστηρικτές στην αρχαιότητα.

Οι δύο μεγαλύτεροι αστρονόμοι του 3ου και του 2ου π.Χ. αι., ο Απολλώνιος και ο Ίππαρχος, την απέρριψαν, διατηρώντας το γεωκεντρικό δόγμα. Γιατί, όμω

Οι αιτίες απόρριψής της έχουν ως εξής.

Πρώτα πρώτα, δεν ήταν συμβατή με τη δεσπόζουσα Αριστοτελική Φυσική και πλέον συγκεκριμένα με τη διδασκαλία περί φυσικών κινήσεων και φυσικών τόπων.

Ακόμη, θα μπορούσαν να διατυπωθούν εναντίον της πολλά αντεπιχειρήματα με βάση απλές καθημερινές παρατηρήσεις (η ταχεία περιστροφή της Γης περί τον άξονά της συνδυαζόμενη με την κίνησή της περί τον ήλιο θα είχαν εμφανή αποτελέσματα στην κίνηση των σωμάτων στον αέρα - π.χ., ένα βέλος θα διέγραφε μεγαλύτερη απόσταση, όταν εκτοξευόταν προς την ανατολή παρά προς τη δύση κτλ.).

Τέλος, για τους περισσότερους Έλληνες η ιδέα ότι η Γη ήταν ακίνητη στο Κέντρο του Κόσμου δεν ήταν απλώς μια κοινή παραδοχή, αλλά και θρησκευτική πεποίθηση που αντανακλούσε την πίστη τους στον ιερό χαρακτήρα της γης. Υπήρχαν, επομένως, και θρησκευτικοί λόγοι που εμπόδιζαν την αποδοχή της ηλιοκεντρικής υπόθεσης. Για όλους αυτούς τους λόγους η θεωρία του Αρίσταρχου δεν ευτύχησε να αναγνωσρισθεί στην Αρχαιότητα.

Το ηλιοκεντρικό και γεωκεντρικό μοντέλο[]

Εκείνη την εποχή, οι ενδείξεις κατά του ηλιοκεντρικού μοντέλου του Αρίσταρχου για το σύμπαν έμοιαζαν ακατανίκητες και έτσι είναι κατανοητό γιατί όλοι οι φιλόσοφοι έμειναν πιστοί στο γεωκεντρικό μοντέλο. Το παραδοσιακό μοντέλο τους ήταν απολύτως λογικό και συνεπές με τον εαυτό του. Ήταν ικανοποιημένοι με τη θεώρηση τους για το σύμπαν και τη θέση που κατείχαν μέσα σ αυτό. Ωστόσο, υπήρχε ένα σημαντικό πρόβλημα. Ασφαλώς, ο Ήλιος, η Σελήνη και οι Αστέρες φαίνονταν να κινούνται πειθήνια γύρω από τη Γη, αλλά υπήρχαν πέντε ουράνια σώματα που περιπλανώνται στον ουρανό μάλλον ανοργάνωτα (οι γνωστοί Πλανήτες). Περιστασιακά, κάποια από αυτά τολμούσαν ακόμα και να σταματήσουν πριν αντιστρέψουν για κάποιο διάστημα την κατεύθυνση της κίνησης τους σε μια μεταβολή που είναι γνωστή ως ανάδρομη κίνηση. Αυτοί οι περιπλανώμενοι ανέντακτοι ήταν οι πέντε γνωστοί πλανήτες: Ερμής, Αφροδίτη, Άρης, Δίας και Κρόνος.

Σήμερα είναι αρκετά εύκολο να κατανοήσουμε τη συμπεριφορά αυτών των περιπλανώμενων σωμάτων που βρίσκονται σε τροχιά γύρω από τον Ήλιο με σταθερό τρόπο, αλλά εμείς τους παρατηρούμε από ένα κινούμενο σύστημα αναφοράς, τη Γη, και γι' αυτό το λόγο η κίνηση τους μοιάζει ακανόνιστη. Ειδικότερα, οι ανάδρομες κινήσεις που επιδεικνύουν ο Άρης, ο Κρόνος και ο Δίας εξηγούνται με το ηλιοκεντρικό σύστημα εύκολα. Ωστόσο, σύμφωνα με την παλιά γεωκεντρική προοπτική, όπου βρισκόμαστε στο κέντρο του σύμπαντος και τα πάντα περιφέρονται γύρω μας, η τροχιά του Άρη αποτελούσε ένα αίνιγμα. Αυτή η τροχιά έμοιαζε να σχηματίζει βρόχους με πολύ παράξενο τρόπο καθώς ο Άρης περιφερόταν γύρω από τη Γη. Ομοίως ο Κρόνος και ο Δίας εμφάνιζαν παρόμοιες ανάδρομες κινήσεις, τις οποίες οι Έλληνες σχηματοποιούσαν σε μια τροχιά με κυκλικούς βρόχους. Οι κύκλοι είναι ιερά σχήματα και σύμφωνα με τον Αριστοτέλη και τον Πλάτωνα όλα τα ουράνια σώματα έπρεπε να κινούνται σε κυκλικές τροχιές.

Αρκετοί αστρονόμοι και μαθηματικοί ασχολήθηκαν με το πρόβλημα και, ύστερα από πολλούς αιώνες, κατέληξαν σε μια αριστοτεχνική επίλυση —έναν τρόπο περιγραφής των πλανητικών τροχιών με βρόχους συναρτήσει συνδυασμών κύκλων— η οποία ήταν σε συμφωνία με το δόγμα του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη περί κυκλικής τελειότητας.

Η επίλυση αυτή συνδέθηκε με το όνομα ενός αστρονόμου, του Κλαύδιου Πτολεμαίου, ο οποίος έζησε στην Αλεξάνδρεια το δεύτερο μ.Χ. αιώνα.

Αστρονομικό Πτολεμαϊκό Πρότυπο[]

Πλανήτες όπως ο Άρης, ο Δίας και ο Κρόνος, όταν παρατηρηθούν από τη Γη, παρουσιάζουν την αποκαλούμενη ανάδρομη κίνηση (μια φαινόμενη κίνηση και όχι πραγματική). Το μοντέλο τον Πτολεμαίου για το σύμπαν εξήγησε τις τροχιές με βρόχους πλανητών όπως ο Άρης, χρησιμοποιώντας συνδυασμούς κύκλων. Το μοντέλο τον Κλαύδιου Πτολεμαίου για το σύμπαν εξήγησε τις τροχιές με βρόχους πλανητών, χρησιμοποιώντας συνδυασμούς κύκλων. Το ζιγκ-ζαγκ του Δία ερμηνεύτηκε ως μια τροχιά που σχημάτιζε βρόχο. Με άλλα λόγια, οι γαιοκεντρικοί πίστευαν ότι η ακίνητη Γη βρισκόταν στο κέντρο τον σύμπαντος, ενώ ο Δίας κατά την κίνηση του γύρω από τη Γη διέγραφε βρόχους.

Επίσης, στην εικόνα βλέπουμε τον Δία να κινείται μπροστά, αλλά μετά από λίγο φαίνεται να σταματά για λίγο και να κινείται προς τα δεξιά (προς τα πίσω ή ανάδρομα). Η (φαινόμενη) ανάδρομη κίνηση σταματά και ανακτά την αρχική διεύθυνση κίνησης του. Βέβαια, ο Δίας συνεχώς κινείται αριστερόστροφα γύρω από τον Ήλιο, αλλά στο Γήινο παρατηρητή φαίνεται ως να διαγράφει ένα ζιγκ-ζαγκ εξαιτίας των σχετικών κινήσεων της Γης και του Δία.

Η κοσμοθεωρία του Κλαύδιου Πτολεμαίου είχε ως αφετηρία την ευρέως αποδεκτή υπόθεση ότι η Γη βρίσκεται στο κέντρο του Σύμπαντος και ότι είναι ακίνητη, διαφορετικά... «όλα τα ζώα και όλα τα μεμονωμένα σώματα θα έφευγαν προς τα πίσω παρασυρμένα από τον άνεμο». Κατόπιν, εξήγησε τις τροχιές του Ήλιου και της Σελήνης συναρτήσει απλών κύκλων. Τότε, προκειμένου να εξηγήσει τις ανάδρομες κινήσεις, ανέπτυξε μια θεωρία κύκλων μέσα σε κύκλους, όπου οι πλανήτες κινούνται σε επίκυκλους όπως τους ονόμαζε.

Παρά το γεγονός ότι ήταν θεμελιωδώς λάθος, το πτολεμαϊκό σύστημα ικανοποιούσε μία από τις βασικές απαιτήσεις ενός επιστημονικού μοντέλου, δηλαδή προέβλεπε τη θέση και την κίνηση κάθε πλανήτη με μεγαλύτερο βαθμό ακρίβειας από κάθε άλλο προγενέστερο μοντέλο, ήταν απλό σχετικά και εξηγούσε την πτώση των σωμάτων πάνω στη Γη. Ακόμη και το ηλιοκεντρικό μοντέλο του Αρίσταρχου για το σύμπαν, το οποίο συμβαίνει να είναι βασικά σωστό, δεν μπορούσε να προβλέψει την κίνηση των πλανητών με τόση ακρίβεια. Άρα, τελικά, δεν πρέπει να προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι το μοντέλο του Πτολεμαίου επιβίωσε, ενώ του Αρίσταρχου εξαφανίστηκε.

Ο Κλαύδιος Πτολεμαίος συμπεριέλαβε το γεωκεντρικό μοντέλο στο έργο του "Η Μεγάλη Σύνταξις", το οποίο έγραψε περίπου το 150 μ.Χ. και έγινε το εγκυρότερο κείμενο περί αστρονομίας για τους επόμενους αιώνες.

Στην πραγματικότητα, κάθε ευρωπαίος αστρονόμος για την επόμενη χιλιετία επηρεάστηκε από τη Σύνταξη, και κανείς δεν αμφισβήτησε σοβαρά τη γεωκεντρική εικόνα του σύμπαντος.

Η Σύνταξις άγγιξε το ευρύτερο κοινό το 827 μ.Χ., όταν μεταφράστηκε στα αραβικά και απέκτησε το νέο τίτλο Αλμαγέστη (Η Μεγίστη).

Έτσι, μέσα στην απραξία του σχολαστικισμού στη διάρκεια του Ευρωπαϊκού Μεσαίωνα, οι ιδέες του Πτολεμαίου διατηρήθηκαν ζωντανές και μελετήθηκαν από τους σπουδαίους άραβες λόγιους της Μέσης Ανατολής. Στη διάρκεια της χρυσής εποχής της ισλαμικής αυτοκρατορίας, Άραβες αστρονόμοι εφηύραν πολλά νέα αστρονομικά όργανα, πραγματοποίησαν σημαντικές παρατηρήσεις του ουρανού και κατασκεύασαν αρκετά σημαντικά αστεροσκοπεία, όπως το αστεροσκοπείο Al-Shammasiyyah στη Βαγδάτη, αλλά ποτέ δεν αμφισβήτησαν το γεωκεντρικό σύμπαν του Πτολεμαίου με τις πλανητικές τροχιές του να καθορίζονται από κύκλους μέσα σε κύκλους μέσα σε κύκλους.

Μεσαίωνας[]

Μόλις η Ευρώπη άρχισε να βγαίνει από το διανοητικό της λήθαργο, η αρχαία γνώση των Ελλήνων επέστρεψε στη Δύση μέσω της Μαυριτανικής Ισπανικής πόλης του Τολέδο, όπου υπήρχε μια εξαιρετική ισλαμική βιβλιοθήκη.

Όταν η πόλη από την κατοχή των Μαυριτανών περιήλθε στον Ισπανό βασιλέα Αλφόνσο ΣΤ' το 1085, λόγιοι από όλη την Ευρώπη απέκτησαν πρόσβασης σε ένα από τα σημαντικότερα θησαυροφυλάκια γνώσης του Κόσμου.

Όμως τα περιεχόμενα έργα στη βιβλιοθήκη ήταν γραμμένα στα Αραβικά, οπότε η πρώτη ενέργεια ήταν να ιδρυθεί ένα μεταφραστικό γραφείο βιομηχανικής κλίμακας. Οι περισσότεροι μεταφραστές εργάζονταν με τη βοήθεια ενδιάμεσου μεταφραστή που μετέφραζε πρώτα από τα Αραβικά στα δημώδη Ισπανικά, τα οποία κατόπιν μετέφραζαν στα Λατινικά.

Χάρη στις προσπάθειες πολλών μεταφραστών, οι ευρωπαίοι μελετητές μπορούσαν πλέον να εξοικειωθούν και πάλι με τα γραπτά του παρελθόντος και η αστρονομική έρευνα στην Ευρώπη αναζωογονήθηκε.

Παραδόξως, η πρόοδος σταμάτησε, καθόσον η πίστη στα κείμενα των αρχαίων Ελλήνων ήταν μεγάλη οπότε κανείς δεν τολμούσε να αμφισβητήσει το έργο τους.

Βιβλία όπως η Αλμαγέστη του Πτολεμαίου αντιμετωπίζονταν ως ευαγγέλια.

Ευρωπαίοι μελετητές ήδη από το 13ο μ.Χ. διαπίστωναν προβλήματα στην Πτολεμαϊκή αστρονομία.

Μετά τον Αβερρόη άρχισαν να φτάνουν στην Ευρώπη μετρήσεις από το Περσικό Παρατηρητήριο Maragheh που έδειχναν αποκλίσεις από τις προβλέψεις του Πτολεμαϊκού μοντέλου

Διασώθηκαν αυτές στα έργα των Al-Urdi , Al-Tusi και Ibn al-Shatir.

Ο Georg von Peuerbach ήταν ο πρώτος Ευρωπαίος που έγραψε έργο με τις μέχρι τότε παρατηρηθείσες αστρονομικές αποκλίσεις

Ο Regiomontanus τις ομαδοποίησε όλες αυτές το 1454 (και είχε ήδη διατυπώσει υπόνοια Ηλιοκεντρισμού)

Στην συνέχεια Domenico Maria Novara da Ferrara (που ήταν ο δάσκαλος του Copernicus) τις επεξεργάστηκε επιπλέον

Έτσι ο Νικόλαος Κοπέρνικος είχε ήδη κληρονομήσει ένα μεγάλο αρχείο από πάμπολλα σφάλματα του Πτολεμαϊκού μοντέλου οπότε αφού έκανε πολύχρονη μαθηματική επξεργασία, κατάληξε με πράξεις στο υπολογισμόν ότι για περιφορές περί τον Ήλιο:

  • ο Ερμής χρειάζεται 87 ημέρες,
  • η Αφροδίτη 224,
  • η Γη 365,
  • ο Άρης 1 έτος και 321 ημέρες,
  • ο Δίας 11 έτη και
  • ο Κρόνος 29 έτη.

Έπρεπε η Ανθρωπότητα να περιμένει μέχρι τον 16ο αιώνα, όταν ένας αστρονόμος παρουσίασε ενδείξεις που ήταν ικανές να αναδιατάουν το Σύμπαν και να αμφισβητήσουν το σύστημα του Πτολεμαίου και την κοσμολογία των Ελλήνων. Ο αστρονόμος αυτός δεν ήταν άλλος από τον Νικόλαος Κοπέρνικο που επανέφερε το ηλιοκεντρικό σύστημα του Αρίσταρχου.

Είναι ευτύχημα που το έργο του Αρίσταρχου δεν χάθηκε κατά το Μεσαίωνα. Έγινε αντιγραφή του έργου του στα λατινικά και για πρώτη φορά κυκλοφόρησε το 1448, ενώ η πρώτη έκδοση του ελληνικού πρωτοτύπου το 1688.

Όταν κατά το πρώτο μισό του 16ου αιώνα, ο Νικόλαος Κοπέρνικος επανέφερε τη θεωρία του ηλιοκεντρικού συστήματος γνώριζε τις απαρχές αυτής της θεωρίας από τον Αρίσταρχο, όπως μας πληροφορεί μία περικοπή από το σύγγραμμα του «De Revolutionibus Orbium Celestium» (περί των περιφορών ουρανίων σφαιρών). Αυτή η περικοπή δεν συμπεριλαμβάνεται στην πρώτη έκδοση του έργου του (Νυρεμβέργη 1543), υπάρχει όμως στο πρωτότυπο χειρόγραφο του, που βρίσκεται στη βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου της Βαρσοβίας.

Όμως η συμβολή του Κοπέρνικου στην Αστρονομία είναι μεγάλη. Εφάρμοσε τους γεωμετρικούς υπολογισμούς του γεωκεντρικού συστήματος του Πτολεμαίου στο ηλιοκεντρικό σύστημα του Αρίσταρχου.

Αλλά η όλη του προσπάθεια ακολούθησε λανθασμένη κατεύθυνση, επειδή η πραγματική δυσκολία ήταν αλλού.

Δηλαδή ο Νικόλαος Κοπέρνικος ακολούθησε την εσφαλμένη Πυθαγόρεια εκδοχή, ότι οι πλανήτες έπρεπε να κινούνται σε ομόκεντρους κύκλους, και χρησιμοποίησε 48 επικύκλους για να αναπαραστήσει τις πλανητικές θέσεις.

Η τελική αναίρεση της Πυθαγόρειας αντίληψης δόθηκε από τον Γιόχαν Kepler, την πρώτη δεκαετία του 17ου αιώνα, και έτσι το αστρονομικό μοντέλο του Hλιακού συστήματος επαναπροσδιορίστηκε σε βάση ορθή, αυτή που ισχύει έως και την Σύγχρονη Εποχή.

Συμπέρασμα[]

Κάθε γνήσια επιστημονική θεωρία πρέπει να κάνει μια πρόβλεψη σχετικά με το Σύμπαν που να μπορεί να παρατηρηθεί ή να μετρηθεί. Αν τα αποτελέσματα μιας παρατήρησης ή ενός πειράματος συμφωνούν με την θεωρητική πρόβλεψη, αυτός είναι ένας καλός λόγος για να γίνει αποδεκτή η θεωρία και κατόπιν να ενσωματωθεί στο ευρύτερο επιστημονικό πλαίσιο. Από την άλλη, αν η θεωρητική πρόβλεψη δεν είναι ακριβής και έρχεται σε αντίθεση με το πείραμα ή την παρατήρηση, τότε η θεωρία πρέπει να απορριφθεί ή τουλάχιστον να προσαρμοστεί, ανεξάρτητα από το πόσο όμορφη ή απλή είναι. Η υπέρτατη, και μια μάλλον στυγνή, πρόκληση για κάθε επιστημονική θεωρία είναι ότι πρέπει να είναι ελέγξιμη και συμβατή με την πραγματικότητα.

Υποσημειώσεις[]

Εσωτερική Αρθρογραφία[]

Βιβλιογραφία[]

Ιστογραφία[]


Ikl Κίνδυνοι ΧρήσηςIkl

Αν και θα βρείτε εξακριβωμένες πληροφορίες
σε αυτήν την εγκυκλοπαίδεια
ωστόσο, παρακαλούμε να λάβετε σοβαρά υπ' όψη ότι
η "Sciencepedia" δεν μπορεί να εγγυηθεί, από καμιά άποψη,
την εγκυρότητα των πληροφοριών που περιλαμβάνει.

"Οι πληροφορίες αυτές μπορεί πρόσφατα
να έχουν αλλοιωθεί, βανδαλισθεί ή μεταβληθεί από κάποιο άτομο,
η άποψη του οποίου δεν συνάδει με το "επίπεδο γνώσης"
του ιδιαίτερου γνωστικού τομέα που σας ενδιαφέρει."

Πρέπει να λάβετε υπ' όψη ότι
όλα τα άρθρα μπορεί να είναι ακριβή, γενικώς,
και για μακρά χρονική περίοδο,
αλλά να υποστούν κάποιο βανδαλισμό ή ακατάλληλη επεξεργασία,
ελάχιστο χρονικό διάστημα, πριν τα δείτε.



Επίσης,
Οι διάφοροι "Εξωτερικοί Σύνδεσμοι (Links)"
(όχι μόνον, της Sciencepedia
αλλά και κάθε διαδικτυακού ιστότοπου (ή αλλιώς site)),
αν και άκρως απαραίτητοι,
είναι αδύνατον να ελεγχθούν
(λόγω της ρευστής φύσης του Web),
και επομένως είναι ενδεχόμενο να οδηγήσουν
σε παραπλανητικό, κακόβουλο ή άσεμνο περιεχόμενο.
Ο αναγνώστης πρέπει να είναι
εξαιρετικά προσεκτικός όταν τους χρησιμοποιεί.

- Μην κάνετε χρήση του περιεχομένου της παρούσας εγκυκλοπαίδειας
αν διαφωνείτε με όσα αναγράφονται σε αυτήν

IonnKorr-System-00-goog



>>Διαμαρτυρία προς την wikia<<

- Όχι, στις διαφημίσεις που περιέχουν απαράδεκτο περιεχόμενο (άσεμνες εικόνες, ροζ αγγελίες κλπ.)


Advertisement