Science Wiki
Register
Advertisement

Υπαρξισμός

existentialism, Philosophical theories


Theory-01-goog

Επιστημονική Θεωρία
Φυσικές Θεωρίες Χημικές ΘεωρίεςΓεωλογικές Θεωρίες Βιολογικές Θεωρίες Οικονομικές Θεωρίες Φιλοσοφικές Θεωρίες

Theory-02-goog

Επιστημονική Θεωρία
Φυσική Θεωρία Χημική Θεωρία Γεωλογική Θεωρία Βιολογική Θεωρία Οικονομική Θεωρία

Science-goog

Στάδια ανάπτυξης μίας Επιστημονικής Θεωρίας

- Μία Φιλοσοφική Θεωρία.

Ετυμολογία

Η ονομασία "Υπαρξισμός" σχετίζεται ετυμολογικά με την λέξη "αιτία".

Εισαγωγή

Ο υπαρξισμός ως ρεύμα είναι μια από τις φιλοσοφικές επαναστάσεις του εικοστού αιώνα[1]. Οι απολογητές του αμφισβητούσαν την εγκυρότητα όλων των θεωριών και συστημάτων που είχαν διαμορφωθεί στο πλαίσιο της παραδοσιακής φιλοσοφίας και εισηγούνταν, βασιζόμενοι στο cogito του Καρτέσιου, ένα νέο ξεκίνημα με βάση τις δικές τους απόψεις.

Όρος και πλαίσιο

Ο όρος εισήχθη τον 20ο αιώνα από τον Γκαμπριέλ Μαρσέλ , φιλόσοφο, δραματουργό και μουσικοκριτικό, εκπρόσωπο του θεϊστικού υπαρξισμού, σε αντιδιαστολή προς τη φιλοσοφική τάση του Σαρτρ προς τον αθεϊστικό υπαρξισμό.

Ωστόσο, ως τάση διαμορφώθηκε αρκετά νωρίτερα, από τον Σόρεν Κίρκεργκωρ, που υπήρξε και ο κύριος εισηγητής της. Αντιδρώντας στη διδασκαλία της φιλοσοφίας ως είχε τότε διαμορφωθεί ο Κίρκεργκωρ απαίτησε να αντιμετωπίζεται ο άνθρωπος όχι ως απρόσωπη οντότητα, αλλά ως υπάρχον πρόσωπο. Με άλλα λόγια η ύπαρξη προηγείται της ουσίας, όπως συνόψισε αργότερα ο Σαρτρ, το πνεύμα της διδασκαλίας του Κίρκεργκωρ

Το ευρύτερο πλαίσιο του φιλοσοφικού στοχασμού των υπαρξιστών ήταν η άρνησή τους στη φιλοσοφία, ως αντικειμενική και θεωρητική επιστήμη και η θεώρηση ότι η φιλοσοφία είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένη με την ανθρώπινη ύπαρξη.

Ειδικά, επίκεντρο ενδιαφέροντος του υπαρξισμού δεν ήταν πράγματα, ιδέες ή έννοιες αλλά ο άνθρωπος ως μοναδική και ανεπανάληπτη ύπαρξη. Η ύπαρξη, ως μοναδικός τύπος κάθε ανθρώπου, δεν έχει στατικές έμφυτες ιδιότητες, όπως πιστευόταν ότι συμβαίνει με την ουσία του, αλλά διαμορφώνεται αέναα με την προσωπική του δράση, με αποτέλεσμα να ευθύνεται και για αυτό στο οποίο θα καταλήξει. Έτσι, οι υποστηρικτές του υπαρξισμού διαχωρίστηκαν από την καρτεσιανή παράδοση και οι Γάλλοι υπαρξιστές, ειδικότερα, έθεσαν ως έμβλημά τους την ύπαρξη να προηγείται της ουσίας, ορίζοντας συγχρόνως ηγεμόνα των αισθήσεων την αφή και όχι την όραση: «Υπάρχω σημαίνει λερώνω τα χέρια μου»[2].

Υπαρξιστές όπως ο Ζαν-Πωλ Σαρτρ που ασχολήθηκε με όλες τις παραμέτρους των καταστάσεων του ανθρώπου, μεταξύ των οποίων και αυτή της απόλυτης ελευθερίας.

Υπαρξισμός και ελευθερία

Ο Σαίρεν Κίρκεγκωρ νωρίτερα και ο Ζαν-Πωλ Σαρτρ αργότερα επιμένουν ότι δεν υπάρχει κανένα εξωτερικό σημείο βάσει του οποίου θα μπορούσε να προσανατολιστεί ο άνθρωπος. Κανόνας του είναι ο εαυτός του και οφείλει ο ίδιος να δημιουργεί τους κανόνες του[3].

Συνεπώς, ο αυτοκαθορισμός της συμπεριφοράς ως ενέργεια ελευθερίας είναι κάτι αναπόδραστο στον άνθρωπο. Αντίκρυ, δηλαδή, στην επικείμενη στιγμή της ζωής και στις προ-κείμενες περιστάσεις της, έχει ο άνθρωπος να καθορίσει ο ίδιος τη συμπεριφορά του και δεν είναι δυνατόν να συμβεί κάτι άλλο. Ο άνθρωπος δεν μπορεί να παραιτηθεί από την ελευθερία του ως πηγή αυτοκαθορισμού.

Σύμφωνα με τα λόγια του ίδιου του Σαρτρ: «ο άνθρωπος είναι καταδικασμένος να είναι ελεύθερος. Καταδικασμένος, γιατί δεν εδημιούργησε, δεν έπλασε μόνος του τον εαυτό του κι ωστόσο ταυτόχρονα ελεύθερος, γιατί από τη στιγμή που πετάχτηκε στον κόσμο, είναι υπεύθυνος για ό,τι κάνει»[4].

Η υπευθυνότητα, ωστόσο, του ανθρώπου δεν περιορίζεται στα στενά πλαίσια της ατομικής του υποκειμενικότητας. Καθώς ο άνθρωπος εκλέγει τον εαυτό του, μέσα από τις πράξεις του, εκλέγει ταυτόχρονα και μια εικόνα για τον άνθρωπο γενικά. Με αυτόν τον τρόπο η ευθύνη του επεκτείνεται και δεσμεύει ολόκληρη την ανθρωπότητα[5]. Υπό αυτούς τους όρους, τόσο ο Σαρτρ όσο και ο Αλμπέρ Καμύ θα υπερβούν την αρχή της αυτοδέσμευσης του πρακτικού υποκειμένου ως μόνης δυνατής δέσμευσης[6]. Ο Καμύ επεχείρησε να εισάγει μια Καντιανού τύπου «κατηγορική προσταγή», «η οποία ζητά το σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας ακόμα και μέσα σε ένα Σύμπαν γυμνό από κάθε νόημα και χωρίς κανένα υπερβατικό λόγο να το κυβερνά»[7].

Ο Σαρτρ με τη σειρά του δημιούργησε τον κανόνα «πράξε όπως θα ήθελες όλη η ανθρωπότητα να πράττει». Επιπλέον, στη δεύτερη περίοδο της σκέψης του, επεχείρησε να εντάξει την ελευθερία στο προλεταριακό κίνημα και στον αγώνα για την αταξική κοινωνία

Υποσημειώσεις

  1. Ο Σαίρεν Κίρκεγκωρ (1813-1855), ένας από τους πλέον πρωτότυπους διανοητές του 19ου αι., θεωρείται εισηγητής του θεϊστικού υπαρξισμού που όμως παρέμεινε στον αιώνα του άγνωστος γιατί έγραφε σε περιφερειακή γλώσσα και τα έργα του μεταφράστηκαν την τρίτη δεκαετία του 20ου αιώνα. Βαλλιάνος, Π. 2000, Φιλοσοφία στην Ευρώπη, τ. Γ΄, ΕΑΠ, Πάτρα, 114.
  2. Βαλλιάνος, Π. ό.π., 267.
  3. Wahl J., 1988, Εισαγωγή στις φιλοσοφίες του υπαρξισμού, (μτφρ. Χρ. Μαλεβίτση), Δωδώνη, Αθήνα-Γιάννινα, 110.
  4. Sartre J.P., Ο υπαρξισμός είναι ένας ανθρωπισμός, (μτφρ. Κ.Σταματίου), Αρσενίδης, Αθήνα χχ, 306.
  5. Sartre J.P., Ο υπαρξισμός είναι ένας ανθρωπισμός, 298-9.
  6. Βαλλιάνος Π., ό.π., 268.
  7. Βαλλιάνος Π., ό.π., 274.

Εσωτερική Αρθρογραφία

Βιβλιογραφία

  • Βαλλιάνος, Π. 2000, Φιλοσοφία στην Ευρώπη, τ. Γ΄, ΕΑΠ, Πάτρα.
  • Πελεγρίνης Θεοδόσης, 2004, Λεξικό της Φιλοσοφίας, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, λήμμα: Μαρσέλ Γκαμπριέλ.
  • Wahl J., 1988, Εισαγωγή στις φιλοσοφίες του υπαρξισμού, (μτφρ. Χρ. Μαλεβίτση), Δωδώνη, Αθήνα-Γιάννινα.
  • Sartre J.P., Ο υπαρξισμός είναι ένας ανθρωπισμός, (μτφρ. Κ.Σταματίου), Αρσενίδης, Αθήνα χχ.
  • Kaufmann, W.: «Η αλλοτρίωση σήμερα. Σύγκλιση μαρξισμού και υπαρξισμού». Μετάφρ. Δημήτρης Τσαούσης. Εποπτεία 52 (1980), 947-949.
  • Heller, Agnes, «Ὑπαρξισμός, ἀλλοτρίωση, μεταμοντερνισμός . Τρία πολιτισμικὰ κινήματα ποὺ ἄλλαξαν τὴν καθημερινὴ ζωή» , Λεβιάθαν, 3 (1989), σσ. 109-118

Ιστογραφία


Ikl Κίνδυνοι ΧρήσηςIkl

Αν και θα βρείτε εξακριβωμένες πληροφορίες
σε αυτήν την εγκυκλοπαίδεια
ωστόσο, παρακαλούμε να λάβετε σοβαρά υπ' όψη ότι
η "Sciencepedia" δεν μπορεί να εγγυηθεί, από καμιά άποψη,
την εγκυρότητα των πληροφοριών που περιλαμβάνει.

"Οι πληροφορίες αυτές μπορεί πρόσφατα
να έχουν αλλοιωθεί, βανδαλισθεί ή μεταβληθεί από κάποιο άτομο,
η άποψη του οποίου δεν συνάδει με το "επίπεδο γνώσης"
του ιδιαίτερου γνωστικού τομέα που σας ενδιαφέρει."

Πρέπει να λάβετε υπ' όψη ότι
όλα τα άρθρα μπορεί να είναι ακριβή, γενικώς,
και για μακρά χρονική περίοδο,
αλλά να υποστούν κάποιο βανδαλισμό ή ακατάλληλη επεξεργασία,
ελάχιστο χρονικό διάστημα, πριν τα δείτε.



Επίσης,
Οι διάφοροι "Εξωτερικοί Σύνδεσμοι (Links)"
(όχι μόνον, της Sciencepedia
αλλά και κάθε διαδικτυακού ιστότοπου (ή αλλιώς site)),
αν και άκρως απαραίτητοι,
είναι αδύνατον να ελεγχθούν
(λόγω της ρευστής φύσης του Web),
και επομένως είναι ενδεχόμενο να οδηγήσουν
σε παραπλανητικό, κακόβουλο ή άσεμνο περιεχόμενο.
Ο αναγνώστης πρέπει να είναι
εξαιρετικά προσεκτικός όταν τους χρησιμοποιεί.

- Μην κάνετε χρήση του περιεχομένου της παρούσας εγκυκλοπαίδειας
αν διαφωνείτε με όσα αναγράφονται σε αυτήν

IonnKorr-System-00-goog



>>Διαμαρτυρία προς την wikia<<

- Όχι, στις διαφημίσεις που περιέχουν απαράδεκτο περιεχόμενο (άσεμνες εικόνες, ροζ αγγελίες κλπ.)


Advertisement